58054 1-08-2018, 15:13

Непростое соседство. Как в РФ относятся к антироссийским выпадам, участившимся в Казахстане?

Күрделі көршілестік. Қазақстандағы анти-ресейлік шабуылдарға Ресей Федерациясында қалай қарайды?

В последнее время все явственнее просматривается негативное восприятие частью казахстанцев того, что происходит в России, и, аналогично, общественным мнением соседней страны тех решений, которые принимаются у нас. Об имеющихся в этом плане проблемах и возникающих казусах мы беседуем с руководителем аналитической группы Центра изучения Центральной Азии и Кавказа Института востоковедения Российской академии наук (РАН) Станиславом Притчиным.

Много шума из ничего

- Как аналитическое сообщество РФ реагирует на все более частые антиросиийские выпады в Казахстане, на проявления элементов русофобии в отдельных СМИ и особенно в соцсетях? Они как-то отслеживаются, а, быть может, анализируются, или это в России мало кому интересно?

- В российском экспертном сообществе не так много людей, которые пристально следят за Центральной Азией или Казахстаном, в частности. И от их взгляда не уходит то, что, к сожалению, определенные антироссийские тенденции в общественном мнении вашей страны в последнее время проявляются все чаще и чаще, становясь заметной частью общественной дискуссии. Хотя их вряд ли можно назвать глобальным трендом, но тем не менее…

Казахстан является независимым государством, сам определяет приоритеты своего развития и внутренние идеологические установки. В таких условиях единственно возможной реакцией России на подобные проявления антироссийских настроений остается налаживание конструктивного диалога между экспертами, лидерами общественного мнения двух стран.

- Не так давно довольно бурную реакцию в Казахстане вызвали высказывания ведущих некоторых политических ток-шоу российского ТВ по поводу соглашения между РК и США об американском транзите в Афганистан (для нужд Пентагона) через порты на Каспии. Было даже официальное заявление казахстанского МИДа. Такие моменты вызывают множество вопросов относительно восприятия Казахстана в России как на официальном, так и на неофициальном уровне. Например, мы для вас по-прежнему сателлит или же все же самостоятельное государство, с интересами которого стоило бы считаться?

- Очень объемный вопрос, а последняя его часть самодостаточна и требует отдельной дискуссии. В контексте обсуждаемой нами темы, под которой подразумевается наличие антироссийских трендов в общественном мнении вашей страны, мы видим очень бурную реакцию на любое высказывание российских публичных персон в отношении Казахстана. Сразу оговорюсь: эти люди в большинстве своем не выражают официальную позицию РФ, не привлекаются к принятию политических решений. Об этом неоднократно заявлял российский МИД.

С одной стороны, понятна крайне острая и негативная реакция у вас на подобные заявления российских журналистов. С другой стороны, если бы широкая аудитория в РФ имела возможность слышать заявления казахстанских лидеров общественного мнения в отношении России, знала суть и содержание их претензий, то, я думаю, реакция российского общества была бы не менее острой и негативной.

Казахстан здесь в определенном смысле «спасает» элемент несбалансированности в информационном освещении. У нас о вашей стране в практическом плане известно не так уж и много. Даже проживающие на границе с Казахстаном российские граждане зачастую не знают, чем он отличается, например, от Кыргызстана. Поэтому то, что происходит в вашей республике, не является частью дискурса для российского общества. И уж тем более ему неизвестны набор претензий к России и причины негативных настроений, о которых вы говорите.

Вместе с тем, необходимо понимать, что на политическом уровне Казахстан является для России очень важным партнером (и наоборот), но вот, например, в плане продвижения своего имиджа в России у Казахстана есть заметные пробелы. В такой ситуации и у нас, и у вас появляются отдельные блогеры, журналисты и даже политики, спекулирующие на каких-то проблемных аспектах. Кто-то делает достаточно провокационный вброс, а дальше начинается цепная реакция, и уже с другой стороны следует информационная «ответка».

Да, эти люди имеют какое-то влияние на формирование части общественного мнения, но последнее очень редко является фактором принятия решений на внешнеполитическом уровне. В итоге получается очень много шума из ничего, а политические процессы идут своим чередом – наши президенты встречаются чаще, чем кто-либо, задействовано большое количество самых различных двусторонних площадок, в том числе уникальный формат приграничного сотрудничества. Такого нет больше ни у кого, а у нас появилось в силу большой протяженности общей границы и огромного количества приграничных регионов – 20 с обеих сторон. Страны сотрудничают в рамках ЕАЭС, в скором времени ожидается подписание Конвенции по Каспию.

А выступления казахстанских или российских блогеров – это большей частью мнение людей, которые мало занимаются конкретными вопросами. Необходимо смотреть на факты, анализировать, как идут переговоры по тем или иным принципиальным проблемам, и отделять мух от котлет.

В то же время надо понимать, что ситуация с формированием общественного мнения в наших странах несколько разнится. Например, в Казахстане считается нормальным критиковать Россию, и это является серьезным фактором внутренней дискуссии. Поэтому вашим властям сложнее принимать решения по углублению сотрудничества с Россией, например, в рамках ЕАЭС. И в данном случае этот фактор становится уже частью процесса принятия решений…

Надуманные страхи и искусственные фобии

- После известных событий в Украине со стороны России на самых разных уровнях (от политиков до блогеров) время от времени декларируется необходимость аннексии северных территорий Казахстана. Этот регион действительно представляет стратегический интерес для России? Насколько, с вашей точки зрения, возможно повторение сценария Крыма и Донбасса в северных областях Казахстана?

- Считаю, что вопрос звучит не совсем корректно. Вы говорите: «Время от времени декларируется»… Декларируется кем?

Основной шум был вокруг попавшего в Сеть заявления фракции либерально-демократической партии на закрытом заседании комитета (Госдумы) по внешней политике. Причем сам комитет не поддержал позицию ЛДПР, то есть это не является его официальной позицией. После чего внешнеполитические ведомства наших стран тоже сделали несколько заявлений относительно того, что все существующие соглашения о государственной границе подписаны, ратифицированы и не подлежат пересмотру.

Сегодня мы видим ситуацию, когда позиция отдельных блогеров отождествляется с официальной точкой зрения всей страны. Но не будем забывать, что в России проживают 150 миллионов человек, и среди них немало таких, кто пытается добиться популярности любыми возможными способами. В том числе и за счет вброса каких-то вещей провокационного свойства. Но к реальной политике это никакого отношения не имеет.

Что касается Северного Казахстана... Здесь присутствуют спекуляции другого порядка. Ведь никто до сих пор не может объяснить, откуда растут ноги вбросов по этому поводу, а это были именно вбросы. Между тем, впервые они появились в западных аналитических кругах. Дескать, следующим объектом интереса России применительно к постсоветскому пространству будет именно Казахстан.

Но очень важно понимать, что ваша страна является для РФ самым надежным партнером. И даже если теоретически допустить, что Россия предпримет что-то подобное, а значит, вообще потеряет Казахстан как партнера, то соответственно она лишится возможности продвигать свои интересы в Центральной Азии. Потому что именно ваша страна является связующим звеном между РФ и этим важным для нее регионом.

Более того, Казахстан проводит ответственную, сбалансированную внешнюю политику. Республика никогда не декларировала намерение вступить в НАТО. А это является одним из самых ключевых для России моментов. Ведь именно из-за того, что Украина хотела вступить в НАТО, началось обострение двусторонних отношений. Поэтому нет никакого смысла автоматически проецировать эту ситуацию на Казахстан. Отношения РФ с РК стабильные, предсказуемые и понятные.

Подобного рода вбросы, как и вся эта тема в целом, бьют в первую очередь по российско-казахстанским отношениям. В то же время они порождают в казахстанском обществе страхи и фобии в отношении России. Ситуация с Грузией в 2008-м и с Украиной в 2014-м, первые шаги пришедших там к власти людей были направлены на разрыв всех имевшихся к тому моменту договоренностей с Россией. В том числе и в военной сфере, включая пребывание черноморского флота в Севастополе.

Никто никому ничего не указывает

- Могут ли вышеуказанные тенденции отразиться на интеграционных проектах (например на том же ЕАЭС), которые и без того переживают не лучшие времена?

- Будем отталкиваться от того, что в Казахстане сложилось в основном негативное восприятие ЕАЭС. При этом у вас, как, кстати, и в России очень мало экспертов, способных с цифрами в руках объяснить, какие потери несет или, напротив, какую выгоду имеет Казахстан от участия в ЕАЭС. Во всяком случае, я с такой качественной аналитикой сталкиваюсь очень редко. А раз нет четкой аргументации с расчетами, то не совсем понятно, почему существует такой негатив в отношении ЕАЭС. И отсюда возникает ощущение, что он в большей степени мотивирован какими-то иными факторами, нежели защитой национальных или экономических интересов своей страны.

Необходимо признать, что ЕАЭС пока работает не так идеально, как хотелось бы. Но анализ истории других интеграционных проектов, например, того же Евросоюза, показывает, что там это заняло немало времени и что процесс тоже был не всегда поступательным. Мы переживаем начальный этап становления, и потому вполне возможно, что в некоторых вопросах ощущения негативного свойства подогреваются искусственно. Можно предположить, что и дальнейшая эволюция ЕАЭС будет непростой…

- В российской прессе в последнее время педалируется тезис о том, что, дескать, «Казахстан медленно, но верно отдаляется от России». При этом приводятся не очень убедительные аргументы вроде того, что казахи хотят перевести свой язык на латинский алфавит. Но разве это не сугубо внутренняя проблема казахского социума? Откуда растут корни таких спекуляций? И какую они преследуют цель?

- Давайте вернемся к вашему первому вопросу. Ваш базовый посыл строился на том, что в Казахстане сегодня популярной становится критика в адрес России. И когда в российской прессе появляются отдельные некомплиментарные публикации о Казахстане, то сразу же возникает очередная волна негатива в отношении России. Дескать, как же так, мы - суверенное государство, мы сами определяем пути своего развития, а вы вмешиваетесь. Но ведь в этих публикациях речь не идет о том, что Казахстан должен делать что-то под диктовку РФ и умерить антироссийскую риторику. Если бы вопрос ставился так, то это действительно было бы вмешательством во внутренние дела вашей страны.

В экспертном сообществе РФ не все считают, что латинизация казахского языка является каким-то антироссийским шагом. В то же время некоторая часть моих коллег полагает, что это шаг именно в таком направлении. Основания – выход из пространства кириллицы, которая рассматривается как объединяющий фактор. К тому же есть не совсем позитивный опыт перехода на латиницу Узбекистана, где общество оказалось фактически расколотым на несколько культурологических сегментов.

В Казахстане это подается как модернизация сознания, модернизация казахского языка. Понятно, что речь идет о долгосрочном проекте. И цели, в принципе, тоже понятны – добиться того, чтобы алфавит передавал все звуки, которые имеются в казахском языке, сблизить письмо с устной речью и т.д. Но мои коллеги задаются вопросом: это можно сделать только через латиницу, или же такие цели достижимы через модернизацию кириллического алфавита?..

Добрососедство важнее всего

- Исходя из вышесказанного, задам такой вопрос: существует ли реальная угроза осложнения, ухудшения наших взаимоотношений? Возможно ли такое, чтобы Россия предприняла вслед за критикой Казахстана какие-либо практические шаги?

- Это зависит от того, как будет развиваться ситуация. Сделаем теоретическое допущение, что в Казахстане к власти пришли политические круги, которые, условно говоря, берут курс на вхождение в НАТО. Конечно же, Россия в такой ситуации будет реагировать с учетом нашей глубинной взаимозависимости, с учетом того, что у нас общая граница протяженностью более семи тысяч километров и что вся система безопасности построена на взаимном доверии и взаимном прикрытии. При таком сценарии России придется менять военную доктрину, менять стратегические планы. То есть действовать так, как это было в случае с Украиной. Она же была частью общего пространства, и когда Киев выбрал курс на стратегическое сотрудничество с НАТО, то это означало, что в случае гипотетического конфликта РФ с НАТО территория Украины будет использована против России. Соответственно все военные планы потребовали коренного пересмотра и перестройки.

Глобально, на политическом уровне сегодня отношения наших стран стабильные и предсказуемые. Для нормального и успешного развития обоих государств есть только один путь – путь стратегического сотрудничества. Все остальные варианты будут болезненными и сопряженными с потерями - как для России, так и для Казахстана. Поэтому необходимо реально оценивать ситуацию. И геополитическую, и экономическую, и с точки зрения практических интересов наших стран. И более ответственно подходить к внутренним дискуссиям и возможным проблемным вопросам. А еще важно просто уважать друг друга. Мы – соседи, и нам некуда деться друг от друга.

Соңғы жылдары біздің елімізде қабылданып жатқан шешімдерге қатысты Ресейдегі қоғамдық пікірі жөнінде қазақстандықтардың бір бөлігінің теріс қозқарастары анық байқалып жүр. Осыған қатысты проблемалар туралы біз Орталық Азия мен Ресей ғылым академиясының шығыстану және Кавказ институтының (РҒА) орталығының аналитикалық тобының басшысы Станислав Притчинмен сұхбаттастық.

 «Ештеңеден» шыққан дау-дамай

- Қазақстандағы Ресейге қарсы айтылатын сөздерге, әсіресе әлеуметтік желілерде, сонымен қатар кейбір ақпарат құралдарындағы русофобиялық элементтерінің көріністеріне Ресейдің аналитикалық қоғамдастығы қалай қарайды? Олар қандай да бір түрде қадағаланып, талданып жатыр ма, әлде Ресейде оған қызығушылық танытатын адамдардың саны аз ба?

- Ресейлік сарапшылар қауымында Орта Азияны немесе Қазақстанды мұқият бақылайтын адамдар көп емес. Соңғы уақытта анти-ресейлік үрдістер сіздің елде жиі кездесіп, қоғамдық пікірталасының елеулі бөлігі болып табылатыны олардың назарынан кетпейді.

Қазақстан тәуелсіз мемлекет, яғни дамудың басымдықтарын және ішкі идеологиялық ұстанымды өзі анықтайды. Мұндай анти-ресейлік көңіл-күйлерінің көріністеріне Ресейдің жалғыз ықтимал реакциясы - сарапшылар мен екі елдегі қоғамдық пікірдің көшбасшылары арасындағы сындарлы диалогты құру болып қала береді.

- Жақында ресейлік теледидардағы кейбір саяси ток-шоу жүргізушілерінің ҚР мен АҚШ арасындағы Каспий теңізінің порттары арқылы (Пентагон қажеттіліктері үшін) Ауғанстанға АҚШ-тың транзиті жайлы келісім жөніндегі айтылған сөздері Қазақстанда өте қатты реакция тудырды. Қазақстандық сыртқы істер министрлігінің ресми мәлімдемесі де болды. Мұндай сәттер Ресейдің Қазақстанды ресми және бейресми деңгейде қабылдауына қатысты көптеген сұрақтар тудырады. Мысалға, біз сіздер үшін бұрынғыдай сателлитпіз бе, әлде есептесуге тұрарлық мүдделері бар тәуелсіз мемлекет болып табыламыз ба?

- Бұл өте көлемді сұрақ, ал оның соңғы бөлігі жеке талқылауды талап етеді. Біз ресейлік қоғам қайраткерлерінің Қазақстанға қатысты айтқан кез-келген мәлімдемесіне қатты реакция көрудеміз. Бірден ескертпе жасаймын: бұл адамдардың көпшілігі Ресей Федерациясының ресми позициясын білдірмейді, саяси шешімдерді қабылдауға шақырылмайды. Бұл туралы Ресей СІМ бірнеше рет мәлімдеген.

Бір жағынан, ресейлік журналистердің осындай сөздеріне қатысты сіздің еліңіздегі теріс реакция түсінікті. Бірақ егер Ресей Федерациясындағы кең аудиторияның қазақстандық қоғамдық пікірдің көшбасшыларының Ресей жөніндегі мәлімдемелерін естуге мүмкіндігі болса, олардың талаптарының мазмұнын білген жағдайда ресейлік қоғамның реакциясы да өте қатты болатын еді деп ойлаймын.

Бізде сіздің еліңіз туралы көп біле бермейді. Тіпті Ресей мен Қазақстанның шекарасында тұратын азаматтардың көпшілігі оның Қырғызстаннан қандай айырмашылығы бар екенін де білмейді. Сондықтан, сіздің елде не болып жатқаны ресей қоғамының дискурсына ешбір қатысы жоқ. Ресейге қойылатын талаптар жиынтығы мен біздің елге деген теріс сезімнің себептері оған таныс емес.

Саяси деңгейде Қазақстан мен Ресей бір-біріне маңызды әріптес екенін түсінген жөн, бірақ Ресейде өз имиджін алға жылжыту тұрғысынан Қазақстанның елеулі кемшіліктері бар. Мұндай жағдайда бізде де, сіздерде де блогерлер, журналистер, тіпті саясаткерлер де кейбір проблемалық аспектілері өздеріне ұтымды түрде көрсетеді.

Иә, бұл адамдар қоғамдық пікірдің бір бөлігін қалыптастыруға әсер етеді, бірақ олар сыртқы саясат деңгейінде шешім қабылдауда өте сирек себепкер болады. Нәтижесінде түкке тұрмас нәрседен шу шығады, ал саяси процестер өз бағытымен жүріп жатыр - біздің президенттер басқаларға қарағанда жиірек кездеседі, трансшекаралық ынтымақтастық бірегей форматында, оның ішінде екіжақты әртүрлі салаларда үлкен санын қамтиды. Бұл басқа ешкімде жоқ, өйткені ортақ шекара өте ұзаққа созылады және екі жағынан 20 шекаралық аймақтарды құрайды. Біздің елдер ЕурАзЭҚ шеңберінде ынтымақтасып, жақында Каспий Конвенциясына қол қою күтілуде.

Ал қазақстандық немесе ресейлік блогерлердің жариялаған сөздері нақты мәселелермен аз айналысатын адамдардың пікірлері болып табылады. Фактілерді қарау керек, қандай да бір негізгі мәселелердің шешілуі жөніндегі келіссөздер қалай өтіп жатқанын талдау қажет.

Біздің елдеріміздегі қоғамдық пікірді қалыптастырудағы жағдай біршама ерекшеленетінін түсінуіміз керек. Мысалы, Қазақстанда Ресейді сынау қалыпты нәрсе деп есептеледі, бұл ішкі талқылаудағы маңызды фактор. Сондықтан сіздердің билік органдарыңызға Ресеймен, мысалы, ЕурАзЭҚ шеңберінде ынтымақтастықты тереңдету туралы шешім қабылдау қиын. Және бұл жағдайда осы фактор шешім қабылдау үдерісінің бір бөлігі болып табылады...

 Жалған қорқыныштар мен жасанды фобиялар

- Украинада болған белгілі оқиғаларынан кейін Ресей жағынан әртүрлі деңгейде (саясаткерлерден бастап блогерлерге дейін) Қазақстандағы солтүстік аумақтарды аннексиялау қажеттілігі туралы хабарланады. Бұл аймақ шын мәнінде Ресей үшін стратегиялық турғыда қызығушылық тудырады ма? Сіздің пікіріңізше, Қазақстанның солтүстік аймақтарында Қырым мен Донбасс сценарийі қайталануы қаншалықты мүмкін?

- Негізгі дау-дамай Интернетте орын алған Мемлекеттік Думаның сыртқы саясат комитетінің жабық отырысындағы Либералдық-демократиялық партия фракциясының мәлімдемесінде болды. Сонымен қатар, комитеттің өзі ЛДПР позициясын қолдамады, яғни ол пікір оның ресми позициясы емес. Бұдан кейін біздің елдеріміздің сыртқы істер министрліктері де мемлекеттік шекарада қолданыстағы барлық келісімдерге кезінде қол қойылып, ратификацияланғаны туралы ескертіп, қайта қарауға жатпайтыны жөнінде бірнеше мәлімдеме жасады.

Бүгінде жеке блогерлердің позициясы бүкіл еліміздің ресми көзқарасы деп есептелетін жағдайды көріп отырмыз. Бірақ Ресейде 150 миллион тұрғын бар екенін ұмытпауымыз қажет, олардың арасында көптеген адамдар қандай да бір жолмен танымал болуға тырысып жүргендер. Бірақ нақты саясатқа ондай пікірлердің ешқандай қатысы жоқ.

Солтүстік Қазақстанға келетін болсақ... Мұнда өзгеше деңгейдегі пайдакөстік бар. Өйткені, бұл «мәселенің» тамыры қайда екенін ешкім де түсіндіре алмайды, алайда ол әдейі жасалған іс-әрекет. Сонымен қатар, Ресейдің посткеңестік кеңістікке қатысты қызығушылығының келесі нысаны – Қазақстан деген пікір алғаш рет батыстық талдау орталықтарында пайда болды.

Бірақ сіздің еліңіз Ресей Федерациясының ең сенімді серіктесі екенін түсіну өте маңызды. Тіпті теориялық тұрғыдан алғанда, Ресей мұндай нәрсені қабылдайтын болса, Қазақстанды серіктес ретінде жоғалтады, яғни Орталық Азиядағы өз мүдделерін алға жылжыту мүмкіндігінен айырылады деген сөз. Өйткені, сіздің еліңіз Ресейді осы аймақпен байланыстыратын маңызды элемент болып табылады.

Сонымен қатар, Қазақстан өте жауапты және теңдестірілген сыртқы саясат жүргізеді. Республика ешқашан НАТО-ға кіру ниетін жариялаған емес. Бұл Ресей үшін ең маңызды көрсеткіштерінің бірі. Өйткені, Украина НАТО-ға қосылғысы келгендіктен екі жақты қарым-қатынастардың ушығуы басталды. Сондықтан, осындай жағдайды автоматты түрде Қазақстанға болжаудың қажеті жоқ. Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар тұрақты, болжамды және түсінікті.

Бұндай «мәселелер» тұтастай алғанда ең алдымен Ресей мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынастарына зиян келтіреді. Сонымен бірге олар қазақстандық қоғамда Ресейге қатысты қорқыныш пен фобия тудырады. 2008 жылы Грузияда, ал 2014 жылы Украинада болған жағдайларды алсақ, билікке келген адамдардың алғашқы қадамдары Ресеймен арадағы келісімдердің барлығын бұзуға бағытталған. Оның ішінде әскери салада, және оған қосымша Севастопольде Қара теңіз флотының орналасуы жөнінде.

Ешкім ешкімге нұсқау жасамайды

- Жоғарыда айтылған үрдістер онсыз да қиындыққа ұшырап жатқан интеграциялық жобаларға (мысалы, ЕурАзЭҚ-қа) әсер ете ала ма?

- Біз Қазақстанда негізінен ЕурАзЭҚ -тің теріс қабылданғанынан бастаймыз. Сонымен қатар сіздерде, Ресейдегі сияқты, қолда бар деректерге сүйеніп ЕурАзЭҚ-ға қатысуы Қазақстан үшін қандай зиян немесе, керісінше, қандай пайда әкелетінін түсіндіре алатын сарапшылар өте аз. Ал егер есепке сүйенетін ешқандай айқын дәлел болмаса, неліктен ЕурАзЭҚ-қа қатысты мұндай теріс көзқарас пайда болғаны түсініксіз. Сондықтан ол өз елінің ұлттық және экономикалық мүдделерін қорғау мақсатына негізделмей, басқа факторларға негізделген болып сезіледі.

ЕурАзЭҚ қазір айтарлықтай жақсы жұмыс істемейтінін мойындауымыз керек. Біз дамудың бастапқы кезеңінде тұрмыз, сондықтан кейбір мәселелер жөніндегі теріс көзқарастар жасанды түрде қыздырылып отырғанын сезінуге болады. ЕурАзЭҚ-тың одан әрі дамуы оңай болмайды деп болжауға болады...

- Соңғы кезде ресейлік баспасөзде «Қазақстан біртіндеп Ресейден алыстап бара жатқанын» айтады. Сонымен қатар, қазақтар өз тілін латын әліпбиіне аударғысы келеді деген дәлелдер келтіріледі. Бірақ бұл қазақ қоғамының тек ішкі проблемасы емес пе? Мұндай ой-пікірлердің тамыры қай жерден шыққан? Және олар қандай мақсатты көздейді?

- Бірінші сұрағыңызға оралайық. Сіздің негізгі хабарламаңыз бүгінгі күні Қазақстанда Ресейді сынау тренд болғанына негізделген. Ресей баспасөзінде Қазақстан туралы кейбір жағымсыз басылымдар пайда болған кезде, Ресейге теріс қатынастың тағы бір толқыны пайда болады. «Біз егемен мемлекетпіз, өз дамуымыздың жолын өзіміз анықтаймыз, ал сіздер оған араласасыздар» – дейді олар. Бірақ осы жарияланымдарда Қазақстан Ресей Федерациясының айтуымен бірдеңе істеуі керек, немесе анти-ресейлік сөздерді доғаруы қажет деген әңгіме жоқ. Ресей Федерациясының сарапшылар қауымдастығында барлығы қазақ тілін латинизациялау анти-ресейлік қадамның бір түрі деп санамайды. Сонымен қатар, менің кейбір әріптестерім оны бұл бағыттағы қадам деп санайды, өйткені ол біріктіруші фактор болып саналатын кириллица кеңістігінен шығу деген сөз. Сондай-ақ, Өзбекстанда латын әліпбиіне көшу тәжірибесі бар, оның нәтижесінде қоғам іс жүзінде бірнеше мәдени сегменттерге бөлінген.  

Қазақстанда осы қадам елдің санасын жаңғырту, қазақ тілін жаңғырту деп аталады. Бұл ұзақ мерзімді жоба екені анық. Мақсаты да түсінікті - алфавит арқылы қазақ тіліндегі барлық дыбыстарды жеткізіп, жазуды ауызша сөйлеуге жақындату және т.б. қамтамасыз ету. Бірақ ол тек латын әріптері арқылы жасалуы мүмкін бе, әлде мұндай мақсаттарға кириллицаны жаңғырту арқылы қол жеткізуге бола ма? – дейді әріптестерім.

Жақсы көршілестік бәрінен де маңызды

- Жоғарыда айтылғандардың негізінде, мен келесі сұрақты қоямын: біздің өзара қарым-қатынасымыздың нашарлауына немесе асқынуына нақты қауіп бар ма? Ресей Қазақстанның сынауынан кейін қандай да бір практикалық қадамдар қолдануы мүмкін бе?

- Бұл жағдайдың қалай дамып жатқандығына байланысты. Теориялық болжам бойынша Қазақстанда билікке НАТО-ға кіретін бағытты көздеген саяси топтар келді дейік. Әрине, Ресей бұл жағдайда 7 мың километрден астам жалпы шекарасы бар және барлық қауіпсіздік жүйесі өзара сенімге негізделгенін, біздің өзара тығыз қарым-қатынасымызды ескере отырып жауап қайтарады. Мұндай сценарий болғанда, Ресей стратегиялық жоспарлары мен әскери доктринаны өзгертуге мәжбүр болады. Яғни Украинада болғандай әрекет жасауға тура келеді. Ол жалпы бір кеңістіктің бөлігі болған, ал Киев НАТО-мен стратегиялық ынтымақтастық жолын таңдаған кезде, Ресей мен НАТО арасындағы гипотетикалық қақтығыс жағдайында Украина аумағы Ресейге қарсы қолданылатындығын білдіреді. Тиісінше, барлық әскери жоспарлар түбегейлі қайта қарауды және қайта құрылымдауды талап етті.

Әлем кеңістігінде, бүгінгі саяси деңгейде біздің елдеріміздің қарым-қатынастары тұрақты және болжамды. Екі мемлекеттің қалыпты және табысты дамуы үшін жалғыз жол бар – ол стратегиялық ынтымақтастық жолдары. Барлық қалған нұсқалары Ресейге де Қазақстанға да шығындармен байланысты болады. Сондықтан жағдайды геосаяси, экономикалық және біздің елдеріміздің практикалық мүдделері тұрғысынан нақты бағалау қажет. Ішкі пікірталастарға және проблемалық мәселелерге жауапкершілікпен қарау қажет. Және бір-бірімізді құрметтеуіміз маңызды. Біз көршіміз, бір-бірімізден ешқайда қашып кетпейміз.

Тут была мобильная реклама Тут была реклама

Комментарии