4350 7-09-2018, 09:30

Если бы я был министром общественного развития…

Егер мен қоғамдық даму министрі болсам ...

В продолжение разговора на тему «Если бы я был министром…» мы предложили экспертам поразмышлять над тем, какие реформы следовало бы провести в Министерстве общественного развития. Тем более что недавно оно пережило реорганизацию со сменой названия и находится как бы на перепутье.

Данил Бектурганов, президент общественного фонда «Гражданская экспертиза»: «Создается впечатление, что государство и гражданское общество – антагонисты»

– Давайте начнем с того, что это вообще за ведомство и зачем оно нужно. В Положении о нем написано: «Министерство общественного развития РК является государственным органом Республики Казахстан, осуществляющим руководство в сферах взаимодействия государства и гражданского общества, религиозной деятельности, государственной молодежной и семейной политики, модернизации общественного сознания, благотворительности, волонтерской деятельности, медиации, обеспечения внутриполитической стабильности, межконфессионального и межэтнического согласия, а также в пределах, предусмотренных законодательством, – межотраслевую координацию и государственное регулирование». А теперь попробуем разобраться, что в рамках вышеуказанного можно попытаться реформировать и возможно ли это в принципе.

В целом история человечества – это история мышления. Люди мыслят, создают теории, изобретают новые способы взаимодействия между собой, между группами людей, и очень часто новые подходы, вытекающие из требований исторического развития, вступают в противоречие со старыми. Отсюда споры, борьба, конфликты. Так и должно быть. Это называется прогрессом. И с тех пор, как люди придумали государства, эти самые государства как институты пытаются контролировать мыслительный процесс. С их точки зрения, люди всегда должны думать только в правильном направлении, и лишь в этом случае настанет гармония, исчезнут противоречия и граждане станут счастливы. А вот если граждане будут думать неправильно... Эта нехитрая мысль вдалбливается в головы населения со времен Мора и Компанеллы (именно утопические идеи стали одним из источников марксизма, помимо политэкономии Смита и Рикардо и классической философии Гегеля и Фейербаха)...

Так вот, в какой-то момент у государства возникает идея, что необходим отдельный орган, который будет рассказывать гражданам, как нужно мыслить, как им следует объединяться в организации гражданского общества, какие конфессии правильные, а какие нет... Этот грустный момент обычно возникает тогда, когда политическое поле страны не просто выкошено от «неправильных» политических сил, но и залито, для верности, сверху бетоном. Однако энергию общественного развития, пассионарность и тому подобное нужно ведь как-то канализировать. Вот тогда-то в обществе наступает период ГОНГО, то есть государственно-организованных негосударственных организаций. Оксюморон? Нисколько. Энергию активистов, которую они не могут реализовать в политических организациях, государство пытается канализировать через ГОНГО в нужном для себя направлении – например, посредством их участия в социальных проектах (помощь людям с особыми потребностями, организация досуга детей и т.д.). Дело, безусловно, нужное. Правда, есть одно «но»: ГОНГО не могут удовлетворить все потребности общественных активистов по той простой причине, что они не ставят себе задачи сами. Задачи им ставят кураторы.

И тут возникают сразу две проблемы. Во-первых, что делать с активистами, которые не желают работать в ГОНГО, а хотят идти собственным путем? Во-вторых, кто будет контролировать контролеров? На первой проблеме остановлюсь чуть позже, а вторая решается аппаратно-просто: появляется министерство, которое (вернемся к Положению) осуществляет руководство (!) в сфере взаимодействия государства и гражданского общества. Создается такое впечатление, что государство и гражданское общество – антагонисты. И еще создается впечатление, что государство следует старой аппаратной истине «если не можешь что-то контролировать, тогда возглавь это».

В общем, наличие такого министерства уже означает, что с государством не все в порядке. Если ему не хватает других аргументов для взаимодействия с конфессиями и НПО, это значит, что государство сознательно не прислушивается к какой-то части своих граждан. НПО, которые хотели бы содействовать улучшению качества жизни, низведены до уровня исполнителей каких-то «социальных заказов» – попросту говоря, ими затыкают пробоины в непродуманной социальной политике самого государства. С религиозными конфессиями еще хуже: некоторых из них привечают, всех остальных объявляют экстремистами, а попросту – врагами. Так же, кстати, поступают и с «неправильными» НПО, то есть с теми активистами, которые не хотят плясать под дудку «социального заказа». Для них придумывают различные препятствия, обрезают возможности независимого финансирования, мучают внеплановыми проверками – в общем, всеми силами пытаются пресечь любую деятельность, выходящую за рамки представлений государства о «правильном мышлении».

Что можно посоветовать руководителю такого министерства? Да ничего. Не станет же он выходить с предложением ликвидировать свое ведомство как ненужное. Не будет же он инициировать отмену ограничений, касающихся негосударственного финансирования НПО. Не может же он законодательно запретить существование уже действующих и организацию новых ГОНГО. Не может же он отменить государственную регистрацию и для НПО, и для религиозных конфессий. И т.д.

А может быть, это ведомство станет посредником между НПО и другими министерствами – например, здравоохранения, юстиции, внутренних дел? Тогда другой вопрос. Но зачем нужен посредник? Наверное, если бы профильные министерства изначально прислушивались к мнению НПО, то и нужды в таком посреднике не было бы? А поскольку прислушиваются редко и не ко всем, то и теперь результат будет тем же? Вопросов много, но ответов на них пока нет.

А министру можно пожелать только успехов и удачи – у него очень трудная работа.

Арман Кудабай, преподаватель вуза, блогер, журналист: «В деятельности ведомства отсутствует концептуальный подход»

– Хотелось бы верить, что это ведомство переименовали неспроста. Все-таки главная проблема теперь уже бывшего Министерства по делам религий и гражданского общества заключалась в том, что оно допустило уклон в одну сторону и в итоге скатилось до уровня банального контрольного органа. Да, экс-министру Нурлану Ермекбаеву удалось наконец-то привлечь всеобщее внимание к вопросам взаимоотношений между обществом и религией, многие из которых раньше осознанно или неосознанно откладывались в долгий ящик и еще больше усугублялись. Да и население в целом адекватно реагировало на его инициативы, прекрасно понимая, чем чревато затягивание решения существующих в этой сфере проблем. Однако предлагая во многом радикальные и отчасти запоздалые методы «лечения», министерство не удосужилось предложить ничего взамен.

К примеру, было высказано жесткое «нет» ношению хиджабов в учебных заведениях, но соответствующая почва под введение такого запрета не была подготовлена. Где разъяснительная работа с родителями и учениками, с нынешними и будущими педагогами? Где мероприятия по популяризации принципов светского государства, по привитию чувства уважения к мнениям и традициям других? Где разъяснения относительно того, что запрет касается всех, а не только представителей одной отдельно взятой конфессии и что его не стоит расценивать как борьбу с религией? Ведь не секрет, что даже среди преподавателей средних, да и высших учебных заведений распространено представление о «светскости» как о некоем подобии «атеизма» и «безбожия». Что уж тогда говорить об учениках и их родителях? Выходит, что вольно или невольно, но министерство в стремлении контролировать религию упустило вторую, не менее важную составляющую своей деятельности – гражданское общество.

Многие эксперты, блогеры и журналисты тогда обращали внимание на то, что в деятельности ведомства отсутствует концептуальный подход – у него нет четкого плана и общей картины того, к чему оно стремится, какими средствами и путями пытается этого достичь. Все-таки от министерства со столь громким названием все ждали соответствующих инициатив. Ну, или, по крайней мере, толковых гражданских проектов, на которые должны были бы ориентироваться другие ведомства, к примеру, тот же МОН (которому порой в одиночку приходилось отбиваться от неудобных вопросов). Отсутствие таковых порождало те самые нелепые ситуации, когда должностные лица путались в разъяснениях и предлагали половинчатые или даже непродуманные решения. Достаточно вспомнить, как они не могли объяснить людям принципиальную разницу между никабом и хиджабом.

Пока непонятно, что означает смена названия ведомства – осознание упущенных возможностей или кардинально новый курс? По мне, нынешнее его наименование звучит лучше и обнадеживающе. Все-таки само слово «развитие», да еще и вкупе с «общественным» предполагает серьезный прогресс. Но, как я уже сказал, все будет зависеть от того, появятся ли у министерства четкая концепция и необходимые механизмы ее реализации.

А теперь перейду непосредственно к ответу на ваш главный вопрос.

Во-первых, ведомству стоило бы приступить к разработке общенациональной (не национальной, а именно общенациональной) концепции (программы) единства народа Казахстана, которая бы учитывала интересы всех этносов и конфессий, делая акцент на их взаимоуважении.

Во-вторых, необходимо организовать широкую разъяснительную работу принципов светскости государства на уровне школьного и послешкольного образования. Возможно, стоит в корне пересмотреть систему преподавания курса «Религиоведение» и провести аттестацию преподавателей, допущенных к чтению соответствующих предметов.

В-третьих, нужно исключить саму возможность религиозной агитации и пропаганды (со стороны любой конфессии!) в школах и вузах. Учитель, преподаватель должен обучать, а не поучать.

В-четвертых, следует разработать для новых граждан РК четкие правила, которые бы предполагали не только знание государственного языка, но и знакомство с нормами и принципами общежития в стране.

В-пятых, необходима жесткая регламентация деятельности религиозных объединений, вплоть до отзыва регистрации за определенные нарушения.

В-шестых, пора активизировать работу по защите прав детей, в частности, ввести запрет на привлечение ребенка в возрасте до семи лет к какой-либо религиозной деятельности (включая ношение религиозной одежды). Кроме того, следует организовать активное обсуждение школьных реформ с представителями основных конфессий в целях нахождения консенсуса в острых вопросах.

И, наконец, в-седьмых, нужно включить в служебные кодексы и правила поведения в государственных и общественных организациях запрет на религиозную пропаганду и агитацию, а также на религиозные атрибуты. Причем начать стоит с наших чиновников, кабинеты которых порой напоминают храмы и молельни.

 

Ерсын Кудияров, исполнительный директор общественного фонда «Civi»: «Нужно переходить к более масштабным и системным мерам»

– В первую очередь я бы сделал все возможное, чтобы получить максимально объективные данные о ситуации в сфере государственной молодежной политики, поскольку невозможно принимать эффективные решения и грамотно осуществлять реформы, основываясь на искаженной информации. Возьмем, к примеру, национальный доклад «Молодежь Казахстана -2017», согласно которому уровень безработицы среди молодых граждан страны составляет всего 4 процента. Хотя все мы прекрасно знаем, что эта цифра не соответствует действительности – на самом деле безработных гораздо больше.

Понятно, что для получения более точных сведений предстоит проделать огромную работу. Но лично я начал бы с реформы научно-исследовательского центра «Молодежь», тем более что он находится в прямом подчинении министерства. Эта организация могла бы на постоянной основе мониторить ситуацию – в частности, проверять, у кого из 3 млн. 900 тыс. молодых казахстанцев есть накопления в ЕНПФ. Тем более что с июля этого года даже фрилансеров обязали делать пенсионные отчисления.

Разумеется, для «4-х процентов безработной молодежи» достаточно и тех проектов по временному трудоустройству, которые у нас уже есть, – «Жасыл Ел» и «Молодежная практика». Но если говорить о реальном количестве незанятых, то необходимо переходить к более масштабным и системным мерам по решению данной проблемы. Поэтому второе, на чем бы я акцентировал внимание, – это развитие молодежного предпринимательства. К тому же в законе «О государственной молодежной политике» от 9 февраля 2015 года данное направление определено как основное.

Третье. Необходимо повышать уровень гражданской активности молодых казахстанцев. Сейчас он весьма низок, что подтверждают и результаты международного исследования «Индекс благополучия молодежи». Нам всем пора уже осознать, что ни одна программа не принесет желаемого эффекта, пока сама молодежь не будет активно в ней участвовать и сама принимать важные решения. И это не должно быть пустой формальностью, как у нас часто бывает. Ничего не изменится от того, что руководитель какой-нибудь молодежной организации выступит на ТВ с красивой речью о том, что поддерживает те или иные реформы. Нужно добиваться того, чтобы молодежь реально была вовлечена в процесс и имела право голоса.

Четвертое. Пора, наконец, перестать с такой частотой менять название и статус уполномоченного государственного органа по реализации молодежной политики. Эти бесконечные реорганизации не позволяют ему проводить системную работу.

Пятое. Я бы поднял вопрос о деятельности управлений по делам молодежи во всех 14 областях, а также в трех городах республиканского значения. Насколько мне известно, сегодня в трех регионах таких управлений нет. Это неправильно! Наличие уполномоченных органов необходимо, во-первых, для того, чтобы наладить единую систему планирования и реализации молодежной политики; во-вторых, чтобы решения профильного министерства реализовывались во всех регионах в равной степени; в-третьих, чтобы элементарно было с кого спросить за недоработки в каждой отдельно взятой области.

Вот это те первые пять шагов, которые я бы сделал в роли министра общественного развития для улучшения ситуации в сфере государственной молодежной политики.

 

 

 

«Егер мен министр болсам...» тақырыбында әңгімелесуді жалғастыра отырып, біз сарапшылардан әлеуметтік даму министрлігінде олар қандай реформалар жүргізетіндері туралы ойлануды өтіндік. Жақында ол атауын өзгертіп қайта құрудан өткен еді, ал қазіргі кезде жолдардың қиылысында тұр.

Данил Бектұрғанов, «Азаматтық сараптама» қоғамдық қорының президенті: «Мемлекет пен азаматтық қоғам антагонисттер тәрізді сезіледі»

Бұл қандай ведомство және ол не үшін керек екендігінен бастайық. Оның Ережесінде осындай сипаттама жазылған: «Қоғамдық даму министрлігі... мемлекет пен азаматтық қоғам арасындағы өзара іс-қимыл, діни іс-шаралар, мемлекеттік жастар және отбасылық саясат, қоғамдық-ағарту, қайырымдылық, еріктілердің (волонтерлар) қызметін жаңғырту, медиация саласындағы басшылықты жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасының мемлекеттік органы болып табылады. Сонымен қатар саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету, конфессияаралық және ұлтаралық келісімді, сондай-ақ заңда көзделген шектерде салалар арасындағы байланысты үйлестіру және мемлекеттік реттеу». Енді біз жоғарыда айтылғандардың шеңберінде қандай реформа жасауға болатынын анықтауға тырысамыз және мұның бәрін іске асыру мүмкіндігін түсінуге тырысамыз. Жалпы алғанда адамзат тарихы – ол ойлау тарихы.

Адамдар ойланады, теорияларды құрады, бір-бірімен өзара іс-қимыл жасаудың жаңа жолдарын іздейді. Өте жиі тарихи даму талаптарынан туындайтын жаңа тәсілдер ескі әдістерге қайшы болып шығады. Бұдан даулар, қақтығыстар, жанжалдар туындайды. Осылай болуы қажет. Бұл прогресс деп аталады. Адамдар мемлекетті ойлап тапқаннан бері, осы мемлекеттер институт ретінде ойлау үдерісін бақылауға тырысып келеді. Олардың көзқарасы бойынша, адамдар үнемі дұрыс бағытта ойлауы керек, яғни тек осы жағдайда ғана үйлесімділік орнап, қайшылықтар жоғалып, азаматтар бақытты болады. Ал егер азаматтар дұрыс ойламайтын болса...

Бұл қарапайым идея Moр мен Кампанелла заманынан бері (марксизмнің көздерінің бірі болып айналған Гегель және Фейербахтың классикалық философиясына қосымша Смит және Рикардоның саяси экономикасы) халықтың басына еңгізіліп келеді...

Сондықтан бір кезде мемлекетте азаматтар қалай ойлаулары қажет, олар азаматтық қоғам ұйымына қалайша біріктірілуі керек, қандай конфессиялар дұрыс, қайсылары бұрыс екендігін айтып беретін жеке орган болуы тиіс деген идея туындайды...  

Бұл мұңайлы сәт әдетте елдің саяси өрісіндегі «дұрыс емес» саяси күштерді орып қана қоймай, сонымен қатар оның үстінен бетон құйып тастаған кезде пайда болады. Дегенмен, әлеуметтік даму энергиясын, энергияның артықшылығын қандай да болмаса бағытқа жұмсау қажет. Сол кезде қоғамда мемлекет ұйымдастырған үкіметтік емес ұйымдарының МҰҮЕҰ (ГОНГО) кезеңі орын алады. Қандай да бір саяси ұйымда жүзеге асырылмайтын белсенділердің энергиясын мемлекет МҰҮЕҰ арқылы өзі үшін дұрыс бағытта ұйымдастыруға тырысады, – мысалы, олардың әлеуметтік жобаларға қатысуы арқылы (ерекше қажеттіліктері бар адамдарға көмектесу, балаларға арналған демалыс қызметін ұйымдастыру және т.б.). Әрине, ол іс қажет. Бірақ, мұнда бір сәйкестіксіз бар: МҰҮЕҰ әлеуметтік белсенділердің барлық қажеттіліктерін қанағаттандыра алмайды, себебі олар өздеріне тапсырманы өздері қоймайды. Оларға міндеттерді кураторлар белгілейді. Сонда осы жерде қатарынан екі проблема туындайды.

Біріншіден, МҰҮЕҰ-да жұмыс істегісі келмейтін, тек өз жолымен жүруді қалайтын белсенділермен не істеуге болады? Екіншіден, бақылаушыларды кім бақылайды? Бірінші мәселеге кейінірек тоқталамын, ал екінші проблема аппараттық түрде оңайлықпен шешілді: (Ережеге қайта оралсақ) мемлекет пен азаматтық қоғам арасындағы өзара іс-қимыл саласындағы басшылықты қамтамасыз ететін (!) министрлік пайда болды. Алайда, енді мемлекет пен азаматтық қоғам антагонист тәрізді көрінеді. Яғни мемлекет «егер бірдеңені бақылай алмасаң, онда оны өзің басқар» деген ескі аппараттық шындыққа сүйенгендей болып сезіледі.

Жалпы алғанда, осындай министрліктің пайда болуы қазірдің өзінде мемлекетте проблемалар бар екенін білдіреді. Оның конфессиялар мен үкіметтік емес ұйымдармен өзара іс-қимыл үшін басқа дәлелдер жоқ болса, бұл мемлекет саналы түрде өз азаматтарының кейбір бөліктеріне құлақ түрмейтінін көрсетеді. Өмір сүру сапасын арттыруға септігін тигізгілері келген кейбір ҮЕҰ-ры «әлеуметтік тапсырыстарды» жүзеге асыру деңгейіне төмендетіліп қалды, – былайша айтқанда, оларды мемлекеттің әлеуметтік саясатын дұрыс ойластырмағандықтан пайда болған тесіктерін жамау үшін қолданады. Діни конфессиялармен қарым қатынас одан да нашар: олардың кейбіреулері құпталады, ал басқалары экстремистер немесе жаулар деп жарияланады. Айтпақшы, осы тәсілді «дұрыс емес» ҮЕҰ үшін де, яғни «қоғамдық тапсырыстарды» орындауды қаламайтын белсенділерге қарсы да қолданады.  

Мемлекеттің «дұрыс ойлау» жөніндегі ұсыныс шегінен асып кететін кез келген қызметті тоқтатуға тырысып, барлық күштерін оларға әр түрлі кедергілер жасауға жұмсап, тәуелсіз қаржыларды пайдалану мүмкіндігін кесіп, жоспардан тыс тексерулер өткізіп мазаларын алады.

Мұндай министрліктің басшысына қандай кеңес беруге болады? Ешқандай. Ол өз ведомствосы қажетсіз болғандықтан оны жою туралы ұсыныс жасамайды. ҮЕҰ-ларды үкіметтік емес қаржыландыруға шектеулерді жою туралы бастама көтермейді. Ол қазіргі заңды түрде жұмыс істеп жатқан және жаңа МҰҮЕҰ-ды ұйымдастыруға тыйым салуға құқылы емес. Ол үкіметтік емес ұйымдардың да, діни конфессиялардың да мемлекеттік тіркеуіне жоя алмайды емеспе. Және т.б.

Ал немесе, мүмкін, бұл ведомство ҮЕҰ мен басқалар арасында, мысалы, денсаулық сақтау, әділет, ішкі істер министрліктері арасында медиатор болар? Онда ол басқа мәселе. Неліктен бізде ондай медиатор болу керек? Бәлкім, бейінді министрліктер бастапқыда ҮЕҰ-ның пікірін тыңдаса, мұндай медиаторға мұқтаж болмас еді. Олар елге сирек құлақ түретіндіктен, сонымен қатар әркімді тыңдамайтынына қарағанда, нәтиже бұрыңғыдай болама? Көптеген сұрақтар бар, бірақ оларға жауап жоқ. Министрге тек сәттілік пен жетістік тілеуге болады – оның жұмысы өте қиын.

Ерсін Кудияров, «Civi» қоғамдық қорының атқарушы директоры: «Біз ауқымды және жүйелік шараларға көшуіміз керек»

«Ең алдымен, мен мемлекеттік жастар саясаты саласындағы ахуал туралы барынша объективті мәліметтерді алу үшін барлық мүмкіндікті жасайтын едім, өйткені тиімді шешім қабылдау және бұрмаланған ақпаратқа негізделген реформаларды дұрыс жүзеге асыру мүмкін емес. Мысалға, «Қазақстан жастары-2017» ұлттық есеп беруді алсаңыз, оған сәйкес елдің жас азаматтары арасында жұмыссыздық деңгейі тек 4 пайызды құрайды. Біз бұл көрсеткіш шындыққа сәйкес келмейтінін жақсы білеміз, шын мәнінде, жұмыссыздар саны әлдеқайда көп.

Дәлірек ақпарат алу үшін көп нәрсе істеу керек екендігі түсінікті. Бірақ, жеке алғанда, мен «Жастар» ғылыми-зерттеу орталығын реформалаудан бастайтын едім, өйткені ол тікелей министрлікке бағынышты.

Бұл ұйым тұрақты түрде жағдайды бақылап отыратын еді, атап айтқанда, 3 млн 900 мың жас қазақстандықтардың қаншасында БЖЗҚ-да жинақтаулары бар екенін тексеретін еді. Сонымен қатар, ағымдағы жылдың шілдесінен бастап фрилансерлерге зейнетақы жарналарын енгізу туралы бұйрық берілді. Әрине, «жұмыссыз жастардың 4 пайызы» үшін «Жасыл ел» және «Жастар тәжірибесі» жобалары уақытша жұмысқа орналасу үшін жеткілікті. Бірақ жұмыссыздардың нақты саны туралы айтатын болсақ, онда біз бұл мәселені шешу үшін аумақты және жүйелік шараларға көшуіміз керек. Сондықтан, екiншi мен назар аударатын мәселе – жастар кәсiпкерлiгiн дамыту болып табылады. Бұған қоса айтарым, 2015 жылғы 9 ақпандағы «Мемлекеттік жастар саясаты туралы» заңда бұл бағыт негізгі деп анықталған. Үшінші. Жас қазақстандықтардың азаматтық белсенділігін арттыру қажет. Қазір ол өте төмен деңгейде екені «Жастардың игілігі индексі» халықаралық зерттеуінің нәтижелері бойынша расталады. Жастар белсенді қатыспаса, өздері маңызды шешімдер қабылдамаса  бізде ешқандай бағдарлама қалаған нәтижеге әкелмейтінін түсіну керек. Және бұл жиі жасайтынымыздай бос көрсетушілік болмауы керек.

Кейбір жастар ұйымының жетекшісі белгілі бір реформаларды қолдайтыны туралы теледидарда әдемі сөздер айтқанмен, ешнәрсе өзгермейді. Біз жастардың осы процеске шынымен қатысып, дауыс беру құқығына ие болуын қамтамасыз етуіміз керек. Төртінші. Жастар саясатын іске асыру үшін уәкілетті мемлекеттік органның атауын және мәртебесін мұндай жиілікпен өзгертуді тоқтату керек. Бұл шексіз қайта ұйымдастыру іс-әрекеттері оған жүйелі жұмыс жүргізуге мүмкіндік бермейді. Бесінші.

Мен барлық 14 облыста, сондай-ақ республикалық маңызы бар үш қалада жастар бөлімдерінің қызметі жөніндегі мәселені көтеретін едім. Менің білуімше, бүгінде үш аймақта осындай басқару бөлімдері жоқ. Бұл дұрыс емес! Уәкілетті органдардың болуы бірінші кезекте жастар саясатын жоспарлау мен іске асырудың бірыңғай жүйесін құру үшін қажет; екіншіден, тиісті министрліктің шешімдері барлық өңірлерде тең дәрежеде жүзеге асырылуы тиіс; үшіншіден, әр облыстағы кемшіліктер үшін жауаптылар болу керек. Міне, менің мемлекеттік жастар саясаты саласындағы жағдайды жақсарту үшін әлеуметтік даму министрі ретінде жасайтын алғашқы бес қадамдарым.

Арман Кудабай, университет оқытушысы, блогер, журналист: «Ведомствоның қызметінде тұжырымдамалық тәсілдер жоқ»

- Бұл ведомствоның атауын тектен-текке ауыстырмаған болар деп ойлаймын. Дегенмен, басты проблема енді бұрынғы Дін істері мен азаматтық қоғам министрлігі, бір бағытта ғана жылжыған және ақыр соңында қарапайым қадағалау органының деңгейіне батып болды. Иә, экс-министр Нұрлан Ермекбаев ақырында қоғам мен діннің арасындағы қарым-қатынастың мәселелеріне көпшіліктің назарын аударды, олардың шешілуі бұрын саналы немесе бейсаналық түрде кешіктіріліп, одан әрі ушығып кете берген. Халық та бара-бара осы саладағы проблемалардың шешуін кешіктірсе ол қандай проблемаларға ұрындыру мүмкіндігін жақсы біледі, сондықтан оның бастамаларын дұрыс қабылдады. Алайда, негізінен радикалды және біраз кешіктірілген «емдеу» тәсілдерін ұсынғанмен, министрлік олардың орнына ештеңе ұсына алмады. Мысалы, оқу орындарында хиджаб кию туралы қатал түрде «жоқ» деп айтылған, бірақ мұндай тыйым салуды енгізу үшін тиісті негіз жоқ. Ата-аналармен және студенттермен қазіргі және келешек мұғалімдермен түсіндірме жұмыстарын өткізу деген қайда? Зайырлы мемлекеттің принциптерін насихаттау, басқа адамдардың пікірлері мен дәстүрлерін құрметтеу сезімін тәрбиелеу жөніндегі шаралар қайда? Тыйым тек кейбір конфессиялардың мүшелеріне қатысты емес, ол барлығына қатысты екенін және дінге қарсы күрес ретінде қарастырылмау қажет деп түсіндіру қайда? Өйткені, тіпті орта мектептер мен жоғары оқу орындарының мұғалімдерінің арасында «зайырлылық» ұғымы «атеизм» және «құдайсыздық» ұғымына сәйкес деген қате түсінік кең тараған. 

Ондай жағдайда оқушылар мен олардың ата-аналары туралы не айтуға болады? Демек, министрлік дінді басқаруға деген ұмтылысымен біле отырып немесе білмегендіктен өз қызметінің маңызды құрамдас екінші бөлігін – азаматтық қоғамды – жоғалтып алды. Көптеген сарапшылар, блогерлер және журналистер ведомствоның қызметінде тұжырымдамалық көзқарас жоқ екеніне назар аударды – ол нақты жоспар мен оның іздеген нәрсесінің жалпы көрінісі, оған қол жеткізуге тырысатын қандай тәсілдерді қолдану жөнінде айқын бағдарлама болмады. Дегенмен, мұндай мағыналы атауы бар министрліктен барлықтары тиісті бастамаларды күткен еді. Қалай да болса, кем дегенде, ол басқа ведомстволарға бағытталуы тиіс, мысалы, білім және ғылым министрлігі (кейде ол ыңғайсыз сұрақтарға жалғыз өзі жауап беруге мұқтаж болатын). Осындай жағдайдың болмауы шенеуніктер түсініктемелерді шатастырып, толық емес немесе тіпті ойдан шығарылған шешімдер ұсынғанда ол мүлдем күлкілі жағдайларға әкелді. Никаб пен хиджаб арасындағы негізгі айырмашылықты адамдарға қалай түсіндіре алмайтынын еске түсірсек де жеткілікті. Департаменттің атауын өзгерту мақсаты әлі де түсініксіз – бұл жіберіп алған мүмкіндіктерді түсіну ме әлде бағытты түбегейлі жаңарту ма? Мен үшін оның ағымдағы атауы жақсы және сенімдірек болып көрінді. Қанша дегенмен, «даму» деген сөз, тіпті «қоғамдық» деген тіркесімде аса маңызды прогреске жету дегенді білдіреді. Бірақ, менің айтқанымдай, бәрі де министрліктің нақты тұжырымдамасы және оны жүзеге асырудың қажетті механизмдері бар-жоғына тәуелді болады. Енді сіздердің негізгі сұрақтарыңызға тікелей жауап беремін. Біріншіден, ведомство барлық ұлттар мен конфессиялардың мүдделерін есепке ала отырып, олардың өзара құрметіне баса назар аударатын Қазақстан халқының бірлігін ұлтаралық (ұлттық емес, ұлтаралық) тұжырымдаманы (бағдарламаны) әзірлеуге кірісуі керек. Екіншіден, мектептегі және орта білімнен кейінгі деңгейде мемлекеттің зайырлылық қағидаларын кең түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыру қажет. Мүмкін, «Дінтану» курсын оқыту жүйесін түбегейлі өзгерту керек және тиісті пәндерді оқуға жіберілген мұғалімдерді сертификаттау тиіс. Үшіншіден, мектептер мен университеттерде діни үгіт пен насихаттау мүмкіндігін (кез келген конфессиядан!) болдырмау қажет. Мұғалім, оқытушы білім берулері керек. Төртіншіден, ҚР жаңа азаматтары үшін тек мемлекеттік тілді білуді ғана емес, елдегі өмір сүрудің нормалары мен принциптерімен танысуды көздейтін нақты ережелерді әзірлеу қажет. Бесіншіден, белгілі бір бұзушылықтар үшін тіркеуден алып тастауға дейін жеткізуге мүмкіндік беретіндей етіп діни бірлестіктердің қызметін қатаң реттеу қажет. Алтыншыдан, балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі жұмысты жандандыру, атап айтқанда, жеті жасқа дейінгі балаларды діни іс-шараларға тартуға (діни киімді киюді қоса алғанда) тыйым салу уақыты келді. Сонымен қатар, өткір мәселелер бойынша консенсусты табу мақсатында негізгі конфессиялар өкілдерімен мектептегі реформаларды белсенді талқылау керек. Және, ақырында, жетіншіден, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдарда діни насихаттауға және үгіттеуге, сондай-ақ діни атрибуттарға тыйым салудың ресми кодекстерін және ережелерін енгізу қажет. Ал ондай іс-әрекетті біздің лауазымды адамдарымыздан бастау қажет, өйткені олардың кабинеттері кейде храмдар мен намазханаларға ұқсайды.

Тут была мобильная реклама Тут была реклама

Комментарии