Ровно год назад указом президента страны была утверждена Концепция государственной политики в религиозной сфере РК на 2017-2020 годы. Пусть и не все тогда осознали значимость этого документа, но время показало – Казахстан очень своевременно объявил борьбу чуждым культурным и псевдорелигиозным моделям.

Вот уже несколько лет в нашем обществе наблюдаются процессы размывания традиционных духовных и культурных ценностей. Сидеть сложа руки в такой ситуации было непозволительной роскошью и грозило погружением страны в пучину религиозного мракобесия. Государство должно было четко и быстро реагировать на новые вызовы.

В результате два года назад у нас появилось отдельное Министерство по делам религий и гражданского общества; в прошлом году была утверждена Концепция госполитики в религиозной сфере РК; а на днях ожидается принятие Закона «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты по вопросам религиозной деятельности и религиозных объединений».

Все эти три шага помимо выработки общегосударственной системы недопущения использования религии в деструктивных целях направлены на укрепление светских принципов развития государства.

Как отмечают авторы Концепции, одна из главных причин – в стране сохраняется высокий рост риска радикализации молодежи, обратившейся к религии, но несведущей в религиозных учениях. Допустим, многие учащиеся, родители которых придерживаются крайних религиозных взглядов, игнорируют требования по недопущению ношения религиозной атрибутики в организациях образования. Некоторые из них не посещают по субботам занятия в общеобразовательных организациях, а также не хотят изучать отдельные светские предметы. Мало того, они отказываются от медицинской вакцинации по религиозным мотивам.

Впрочем, риску радикализации подвержены и многие взрослые.

По словам авторов документа, имеют место отказы отдельных верующих исполнять конституционный и гражданский долг перед обществом. Участились случаи проявления ими неуважительного отношения к законам, государственным символам страны, национально-культурным традициям народа, а также общепринятым нормам поведения.

Мало того, казахстанцы продолжают закреплять брачные союзы не в органах регистрации актов гражданского состояния, а в религиозных учреждениях, а также культивировать неприемлемые семейные ценности, противоречащие современному положению женщины в семье, ее социальной активности и занятости.

Эксперты опасаются, что пропагандируемый такими гражданами отход от светских принципов, фундаментализм и радикализм способны затормозить прогресс и развитие государства и общества, лишить народ Казахстана своей гражданской и культурной идентичности.

К тому же попытки подрыва идеологами религиозного экстремизма устоев светского государства и гражданской идентичности чревато нарастанием в обществе конфликтного потенциала, увеличением количества последователей радикальных религиозных течений, стремящихся дестабилизировать обстановку в стране или незаконно выехать за рубеж для участия в вооруженных конфликтах и боевых действиях на стороне международных террористических организаций.

Как отмечал в одном из своих интервью нашему изданию вице-министр по делам религий и гражданского общества Берик Арын, Концепция – это своеобразная система взглядов на отношения государства и религии. В этом концептуальном документе не только дана оценка религиозной ситуации в стране, но и обозначены ее плюсы и минусы, состояние и динамика, пути устранения существующих проблем и недостатков.

– Если для одних казахстанцев свойственны внешние проявления набожности, интерес к публичности религиозной жизни, то для других – ошибочная трактовка

нормативно-правовых требований, связанных с равенством перед законом и защитой прав всех граждан, независимо от их мировоззрения: они воспринимают это так, как будто приоритет отдается атеизму. Поэтому хочу еще раз подчеркнуть, что светскость не означает атеизм. Это создание универсальных условий для субъектов общественных отношений, вне зависимости от религиозных убеждений или отсутствия таковых вовсе. Это равенство всех перед законом. В условиях полиэтничного общества и в нынешней геополитической ситуации в мире светское устройство государства является единственно возможным способом сохранить мир и спокойствие в стране, а также нейтрализовать религиозный экстремизм, – резюмировал Берик Арын.

Именно поэтому Концепция призвана направить основные усилия государства, в первую очередь, на упрочение светских устоев и обеспечение прав граждан на свободу совести.

Во-вторых, на развитие единой системы работы госорганов всех уровней и институтов гражданского общества по реализации госполитики в религиозной сфере. В-третьих, на совершенствование регулирующего ее законодательства.

В-четвертых, на привлечение НПО к работе по укреплению и продвижению светских принципов, а также профилактике религиозного экстремизма.

В-пятых, на поддержание условий для полноценного функционирования религиозных объединений и недопущение деятельности деструктивных религиозных течений.

В-шестых, на усиление информационно-просветительской работы среди населения, направленной на разъяснение мер, реализуемых государством по сохранению стабильности, межэтнического и межконфессионального согласия в обществе.

И в-седьмых, на создание механизма мониторинга и отчетности деятельности госорганов по реализации мероприятий Концепции.

Понятно, что задачи государственной политики в религиозной сфере будут решены только посредством достижения приоритетов развития светского Казахстана и обеспечения безопасного и бесконфликтного будущего для страны. В свою очередь эффективность реализации Концепции будет зависеть от конструктивного взаимодействия, а также от осознанного и активного участия всех государственных и неправительственных структур, институтов гражданского общества и каждого гражданина.

Осыдан бір жыл бұрын Қазақстан республикасы президентінің жарлығымен еліміздің 2017-2020 жж дін саласындағы мемлекеттік саясаттың Тұжырымдамасы мақұлданды. Сол кезде осы құжаттың маңыздылығын елдің барлығы толық түсінбеген болса да, бірақ уақыттың көрсетуі бойынша Қазақстан бөгде мәдени және жалған діни модельдерге қарсы күресті өте дер кезінде жариялаған.   

Біздің қоғамда бірнеше жыл бойы дәстүрлі рухани және мәдени құндылықтардың жойылу процесстері жүріп жатқаны ешбір күмән тұдырмайды. Осы жағдайда қол құсырып отыруға болмайтындығы бәрімізге де түсінікті, өйткені діни қаранғылықтың түпсіз шұнқырына түсіп кетуіміздің қатерлігі зор. Сол себептен біздің мемлекет жаңа сынақтарға нақты және жылдам жауап беру керектігі сөзсіз.

Нәтижесінде екі жыл бұрын бізде Дін және азаматтық қоғам істеріне қатысты арнайы министрлік пайда болды; өткен жылы Қазақстан Республикасының діни саладағы мемлекеттік саясаттың Тұжырымдамасы бекітілді; жақын арада «Кейбір діни іс-әрекеттер туралы заңнамалық актілеріне және діни бірлестіктер мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң қабылдау күтілуде.

Әрине, осы үш қадамның барлығы да дінді деструктивті мақсаттармен пайдалануды болдырмаумен қатар мемлекеттің зайырлы даму қағидаттарын нығайтуға бағытталған.

Тұжырымдаманың авторларының пікірінше оның басты себептерінің бірі елімізде жастар арасында радикализацияның барған сайын өсу қатері болып табылады. Ол жастар дін жолына түскенмен, нағыз діни білімдерде олардың сауаты ашылмаған. Осындай жағдай келешекте жаппай надандыққа әкелуі ықтимал. Ата-анасы төтенше діни көзқарастарын ұстанған көптеген студенттер оқу орындарында діни атрибутикасын кимеу жөніндегі талаптарды елемейді. Олардың кейбіреулері сенбі күндері жалпы білім беру ұйымдарындағы сабақтарға да бармайды, сондай-ақ белгілі бір зайырлы пәндерді тамамдауды қаламайды. Сонымен қатар, осы жастар діни себептер бойынша медициналық вакцинациядан бас тартады.

Алайда радикалдандыру қаупіне көптеген ересек адамдар да ұшырауы мүмкін.

Құжат авторларының пікірі бойынша, жекелеген сенушілердің қоғам алдындағы конституциялық және азаматтық борышын орындаудан бас тарту жағдайлары кездесетін болып жүр. Заңды құрметтемеу көріністері, еліміздің мемлекеттік рәміздері мен халықтың ұлттық және мәдени дәстүрлерін елемеу, сондай-ақ қоғамның жалпы қабылданған нормаларының сақталмаған кездері де жоқ емес.

Сонымен қатар, қазақстандықтар некеге отыру рәсімдерін азаматтық хал актілерін тіркеу кеңселерінде өткізбей, діни мекемелер органдарында неке қиып, сондай-ақ жағымсыз отбасылық құндылықтарды іске асырып, әйелдердің әлеуметтік белсенділігі мен қызметіне қайшы және қолайсыз болып табылатын іс-әрекеттерді одан әрі жалғастыруда.

Сарапшыларды алаңдататын мәселе - мұндай азаматтардың фундаментализм мен радикализм принциптерін насихаттауы, зайырлылық принциптерінен алшақтауға итермелеуі, мемлекет пен қоғамды ілгерілеу мен дамуын тежеп, бәсеңдетуі мүмкін. Мұндай жағдайда Қазақстан халқы азаматтық және мәдени сәйкестіліктілінен айырылып қалуы да ғажап емес.

Сонымен қатар, діни экстремизмнің идеологтары зайырлы мемлекетті тұрақсыздандыру немесе қарулы жанжалдарға қатысу мақсатымен шетелге заңсыз ұмтылатын радикалды діни топтардың ізбасарларының санын арттырып, сондай-ақ халықаралық террористтер жағында күресуді және азаматтық жеке басын куәландыруді жоққа шығарып, ұлттық сәйкестікті бұзады. Онымен қоймай, қоғамдағы қақтығыс әлеуетінің өсуіне ұрындырып, зайырлылыққа барынша зиян келтіруге тырысады. 

Біздің басылымға берген бір сұхбатындағы діни істер мен азаматтық қоғам вице-министрі Берік Арынның айтуы бойынша Тұжырымдама - мемлекет пен дін арасындағы қарым-қатынастарына арналған бірегей жүйесі. Осы құжатта еліміздегі діни ахуалдарды бағаланып, сондай-ақ оның дұрыс және бұрыс  жерлері анықталған. Сонымен қатар оның динамикасы, проблемалары мен кемшіліктерін шешу жолдары да атап көрсетілген.

- Кейбір қазақстандықтар үшін діни өмірдің тек сыртқы көрінісі қызығушылық тұдыратын болса, ал өзгелерге барлық азаматтардың құқықтарын қорғау және заң алдындағы теңдiк пен нормативтік талаптар қате түсінік береді. Нәтижесінде олардың арасында үкімет тек атеимзмді қолдайды деген қате пікір пайда болады. Сондықтан, зайырлылық деген ұғым атеизмді білдірмейтінін тағы бір рет атап өткім келеді. Бұл діни сенімдерге қарамастан немесе ондай сенім мүлде болмаған кездерде де әлеуметтік қатынастар субъектілері үшін әмбебап жағдай жасау. Заң алдындағы барлық теңдік. Көпұлтты қоғам жағдайында және әлемдегі ағымдағы геосаяси ахуал мемлекеттің зайырлы құрылымы елде бейбітшілік пен тыныштықты сақтап, сондай-ақ діни экстремизмді бейтараптандыру мақсатында пайдаланатын жалғыз жол болып табылады – деді Берік Арын.

Соған байланысты Тұжырымдама, біріншіден, мемлекеттің басты күш-жігерін зайырлы қағидаттарын нығайтуға жүмсалып, азаматтардың ар-ождан бостандығына қатысты тікелей құқықтарын қамтамасыз етуге арналған.

Екіншіден, дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі бірыңғай барлық деңгейде мемлекеттік мекемелердің жүйесін және азаматтық қоғам институттарын дамытуға бағытталған .

Үшіншіден, оны реттейтін заңнаманы барынша жетілдіру мақсатын көздейді.

Төртіншіден, ҮЕҰ-ларды секулярлық қағидаттарды нығайту және насихаттау, сондай-ақ діни экстремизмнің алдын алуға негізделген.

Бесіншіден, діни бірлестіктердің толық жұмыс істеуіне жағдай жасау және деструктивті діни қозғалыстардың алдын алуға бағытталған.

Алтыншыдан, қоғамдағы тұрақтылықты, этнос-аралық және дін-аралық келісімді сақтауға арналған мемлекеттік шараларды түсіндіруге бағытталған халық арасында ақпарат пен білім беруді күшейту мақсатын көздейді.

Жетіншіден, Тұжырымдамадағы іс-шараларды жүзеге асыру үшін мемлекеттік органдардың қызметін бақылау және есеп беру механизмін құруға тікелей қатысты.

Діни саладағы мемлекеттік саясаттың міндеттері зайырлы Қазақстанды дамытудың басымдықтары мен ел үшін қауіпсіз және жанжалсыз болашақты қамтамасыз ету арқылы ғана шешілетін болады. Өз кезегінде, Тұжырымдаманы іске асырудың тиімділігі сындарлы өзара іс-қимылға, сондай-ақ барлық мемлекеттік және үкіметтік емес құрылымдардың, азаматтық қоғам институттарының және Қазақстанның әрбір азаматының сапалы және белсенді қатысуына байланысты болады.