3651 21-09-2018, 07:00

Если бы я был министром здравоохранения

Егер мен денсаулық сақтау министрі болсам

Люди в белых халатах оказались еще более закрытыми, чем военные, которых мы опрашивали в прошлый раз. Говорить публично о проблемах своей отрасли большинство медицинских работников, к которым мы обратились, отказались, хотя при этом и признавали, что многое хотели бы изменить. А ведь цель рубрики «Если бы я был министром» не в том, чтобы критиковать работу министра, а в том, что трезво оценить, в каких реформах нуждается ведомство. И кто как не сами врачи должны быть в этом заинтересованы!

Ельдос Изатуллаев,  президент Ассоциации нутрициологов, гастроэнтерологов и эндоскопистов Казахстана, руководитель общественного фонда «Здоровье народа – вне возраста»: «Необходимо возродить институт участковых врачей»

- Реформы, проводимые в сфере здравоохранения, сегодня, по сути, зашли в тупик. Предполагалось, что право прикрепления контингента к конкретному лечебному  учреждению позволит наладить связь «врач-пациент», оздоровить население. Однако даже при постоянном мониторинге, осуществляемом в поликлиниках, нет ощутимых положительных изменений в оказании профилактической помощи, раннем выявлении различных патологий, лечении хронических больных.

На мой взгляд, необходимо возродить институт участковых врачей. Для этого нужно прикрепить население к поликлиникам по месту жительства и на каждом микроучастке назначить участкового врача-терапевта. Также должен быть участковый детский врач – педиатр. К слову, надо отметить то внимание, которое уделяет проблемам педиатрии министр здравоохранения Елжан Биртанов, понимающий, что здоровые дети – основа здоровой нации.

Примером правильной организации работы участкового врача может служить Великобритания, где он получает приличную прибавку к зарплате при снижении уровня смертности и увеличении продолжительности жизни подопечных. Участковый врач как специалист по внутренней медицине должен превратиться из диспетчера, распределяющего больных по профильным специалистам, в «интегратора» сведений о больном, полученных всеми доступными средствами. Подобный алгоритм работы характерен для высококвалифицированных врачей – а именно таким и должен быть участковый терапевт.

Большее внимание необходимо уделить науке. Сегодня медицинскими научно-исследовательскими институтами не занимаются в полном смысле этого слова. Работа ведется по мелким грантам и не соответствует целевым задачам данных учреждений. А если отстает медицинская наука, то отстает и сфера оказания высокоспециализированной медицинской помощи. И только развитая ВСМП способна снизить потребность нашего населения в получении медицинской помощи за рубежом.

В целом, как мне представляется, Минздрав должен работать в тесном контакте с общественными организациями в сфере медицины. На сегодняшний день в Казахстане создан ряд ассоциаций, объединяющих врачей различного профиля. Они осуществляют методическую, пропагандистскую, профилактическую и лечебную работу. Благодаря своей близости к медицинским учреждениям и больным они способны оказывать качественную и своевременную помощь населению.

Нагима Плохих, основатель фонда «Здоровая Азия» и первого детского хосписа в Казахстане: «Акцентировать внимание следует на сельской медицине»

- Основной упор я бы, конечно, сделала на профессиональную подготовку и обучение кадров. Сегодня отечественная система здравоохранения как никогда нуждается в высококвалифицированных специалистах как высшего и среднего, так и младшего звеньев. До определенного момента здоровье находится в руках самого человека, но когда он заболел, ответственность ложится на плечи медицинских работников – от врача до санитарки. А качество услуг прямо пропорционально квалификации медперсонала. 

Уверена: правильно организованная подготовка медицинских кадров -  это залог успешности системы здравоохранения! В одной из ташкентских клиник я однажды наблюдала за тем, как студенты медицинского вуза, помогавшие врачам вести пациентов, свободно общаются с ними на русском и английском, при этом в совершенстве владея и родным языком. Наши же студенты, которые приходят ко мне, к сожалению, говорят лишь на одном языке – русском или казахском… А разве сможет такой врач поехать на международную конференцию, прочитать медицинскую научную литературу, принять и понять международный опыт? Нет, конечно! Ему легче отправить пациента  в зарубежную клинику и снять с себя ответственность.

Лучшая часть нашего здравоохранения сегодня держится на плечах врачей, прошедших старую медицинскую школу. Причем каждый пациент старается попасть на прием именно к ним, поскольку они имеют достаточные знания и опыт. Это я к тому, что качество нашей медицины напрямую зависит от качества подготовки специалистов, и именно  в этом направлении я бы провела реформы.

Вы спросите: какие? Прежде всего, на мой взгляд, необходимо сделать медицинские вузы досягаемыми только для лучших абитуриентов со знанием, как минимум, трех языков.  Каждый из них при поступлении должен пройти главный экзамен, доказав, что он действительно хочет и достоин быть врачом. И пусть таких студентов окажется немного, но зато именно они смогут стать настоящими врачами, к которым будут смело обращаться пациенты. 

Вторая реформа, которую бы я провела, – тщательная ревизия всех существующих  программ. Уверена, что среди них много уже ненужных либо дублирующих друг друга. А ведь на такие программы продолжают выделяться серьезные деньги. Нужно остановить это неконтролируемое государственное финансирование. Можно оставить одну, но действительно эффективную госпрограмму. Этого вполне достаточно! Здравоохранение – едва ли не единственная сфера, в которой постоянно проводятся реформы, реорганизации  и т.д.  Все это отнимает время у действующих врачей - время, которое они должны посвятить пациентам.

Высвобожденные таким образом финансовые ресурсы можно направить на сельское здравоохранение, о котором больно говорить. Там огромный пласт проблем. Почти все тяжелые и неизлечимые пациенты – выходцы из глубинки, областей. Поэтому третье, на чем бы я акцентировала внимание, – это сельская медицина (больницы, роддома, детские клиники, реабилитация тяжелых пациентов). Необходимо сделать ее качественной и доступной для населения. Что для этого нужно? В первую очередь, социальные программы по поддержке молодых врачей и медсестер, а также достойная зарплата. Вот тогда село не будет загружать город, а пациентов с неизлечимыми болезнями станет меньше.

Асия Алдажарова, врач-терапевт поликлиники №4 города Алматы: «Необходимо улучшить условия труда медработников»

- Сегодня в нашей стране реализуется множество реформ. Упор делается на развитие амбулаторной помощи как одного из основных секторов современной системы здравоохранения. Однако по-прежнему остро стоит проблема кадров. В поликлиниках на прием к профильным специалистам ежедневно выстраиваются огромные очереди, и чтобы  избежать их, многие пациенты соглашаются на платные услуги. Да что там профильные специалисты, когда нам не хватает даже участковых врачей. Последним приходится обслуживать по два, а то и более участков...

При столь большой нагрузке мы получаем смешные зарплаты. К тому же нас часто лишают премий и СКПН (стимулирующий компонент подушевого норматива – прим. ред.), не объясняя причин. Поэтому, если бы я была министром, то первым делом подняла бы вопрос о повышении заработной платы медицинским работникам, чтобы они могли достойно жить, правильно питаться, посещать те же спортивные секции. Мы призваны культивировать среди населения здоровый образ жизни, но для нас самих он, увы, остается роскошью…

Отсюда вытекает моя вторая рекомендация – улучшить условия труда медработников. Ведь у нас нет даже буфета, где можно было бы перекусить, я уже не говорю о горячем питании. Коллегам приходится устраиваться на перерыв прямо в кабинетах, что, конечно же, противоречит санитарным нормам.

На дворе 21-й век, который называют веком высоких технологий, а мы до сих пор вынуждены работать на устаревшем оборудовании. Где это видано – один аппарат ЭКГ на всю поликлинику! Маммограф и вовсе не работает - нам приходится отправлять женщин в другие клиники, чтобы они прошли скрининг. Мебель тоже устарела. Порой даже не хватает бумаги, чтобы распечатывать рецепты и направления на анализы.

Третье, на чем я бы сделала акцент, – это поддержка молодых специалистов. Тенденция (или традиция) такова, что врачи-эксперты (с опытом и стажем) уничижительно относятся к новичкам. Вместо того, чтобы обучать, помогать,  делиться знаниями, они ищут повод их запугать, обвинить, наказать за любое нарушение. А потом мы еще удивляемся непрофессионализму молодых врачей… Считаю, на эту проблему стоит обратить особое внимание.

Мне кажется, что если в наших поликлиниках улучшатся условия труда, зарплаты медиков будет хватать на достойную жизнь, да и в целом появится адекватное отношение к ним, то качество медицины в стране возрастет в разы, а профессия врача станет востребованной и уважаемой в обществе.

Ну и отдельно хотелось бы поднять проблему глобальной коррупции в системе здравоохранения, жертвами которой становятся не только пациенты, но и сами медработники. Как правило, такие случаи редко выходят за пределы медучреждений. Примеры? Пожалуйста. В нашей поликлинике при бывшем руководстве заведующая терапевтическим отделением открыто занималась поборами с сотрудников (врачей, медсестер, санитарок). Суммы «ежемесячных взносов» якобы в фонд поликлиники варьировались от 10 до 40 тысяч тенге. Этот беспредел продолжался до тех пор, пока жалобы не дошли до главврача, после чего заведующую отделением уволили.

Самое интересное, что правоохранительные органы, в которые мы обращались, никак на данный инцидент не отреагировали! То есть явные коррупционеры остаются безнаказанными и продолжают спокойно работать в системе здравоохранения. Соответствующим структурам пора бы уже обратить внимание на такие факты, а не охотиться только на «крупную рыбу»…

Жаныбек Айгазин, директор Центра исследований прикладной экономики: «Больший упор необходимо сделать на науку»

- За 27 лет мы научились строить правильные планы и устанавливать целевые показатели, которых хотим достичь. Но проблема в качестве их исполнении. Как правило, этому всегда мешают низкая исполнительская дисциплина, бюрократия, коррупция и т.д.

Что касается конкретно Министерства здравоохранения и нынешних его реформ, то, считаю, что были выбраны верные направления. Взять, к примеру, медицинское страхование, внедрение которого каждый раз откладывается из-за недоработок. Во всех более или менее успешных странах оно уже давно существует. В той же Великобритании часть затрат на здравоохранение берет на себя государство, а остальную часть – население, благодаря чему простые граждане получили доступ к дорогостоящим операциям. Аналогичная картина и в США, где действует государственная программа оказания медицинской помощи нуждающимся - Medicaid.

Другое дело, что государство физически не может полностью нести на себе все расходы, тем более что в Казахстане нагрузка на бюджет постоянно растет, в том числе и вследствие демографических тенденций (ежегодный прирост населения в 1,3-1,5%). Тех бешеных доходов, которые мы имели 8-10 лет назад от продажи нефти, уже не будет. Проблему недофинансирования, к примеру, уже испытывают построенные в Астане шесть суперсовременных клиник - бюджет элементарно не возмещает им амортизацию по оборудованию.

Поэтому сейчас очень важно привлечение частных инвестиций. К тому же чем больше на рынке частного капитала, тем здоровее конкуренция, соответственно качественнее медуслуги. Но пока львиную долю расходов берет на себя государство, соответственно влияние Минздрава на систему здравоохранения очень сильное. Она как бы находится в режиме ручного управления. Тогда как мы должны стремиться к формированию нормального здорового рынка. В идеале, конечно, население тоже должно разделять риски, в том числе финансовые. Однако в условиях перманентного экономического кризиса это не представляется возможным…

Еще одна серьезная инициатива министерства - это цифровизация системы здравоохранения, в рамках которой создается электронная база по всем пациентам. Иначе говоря, ею можно будет воспользоваться в любой точке страны, в любой клинике, чтобы получить данные о том или ином человеке (когда родился, чем болеет, когда проходил диагностику, лечение и т.д.). Плюс ведомство сейчас работает над интеграцией всех внутренних информационных систем организаций здравоохранения. В силу сложившихся обстоятельств каждая клиника имеет свою информационную систему, но проблема в том, что все они разработаны на различных платформах, локализованы и не имеют единого интегратора. Стоит также отметить активные усилия министерства по развитию первичной медико-санитарной помощи (ПМСП) – основного звена здравоохранения.

Конечно, когда мы говорим о реформировании отрасли, то первое, чего хотим добиться, – это повышения качества медуслуг, чтобы люди не боялись обращаться в клиники. Для этого, разумеется, нужно повышать качество медицинского образования, в том числе за счет современных технологий. К сожалению, недофинансирование сферы здравоохранения отражается как на качестве обучения специалистов, так и на размерах их зарплат. Да, профессия врача – это призвание, но когда она не приносит адекватных доходов, раскрыть потенциал бывает очень сложно.

Больший упор необходимо сделать на науку. В Казахстане до сих пор не было профильного издания, которое бы входило в базу данных Scopus издательской корпорации Elsevier, отслеживающей научную цитируемость публикаций. Я уже не говорю о более мощной базе Thomson-Reuters, куда входят журналы более высокого уровня. Причем науку нам следует развивать согласно современным стандартам, что предполагает обязательное знание английского языка, на котором сегодня базируется вся передовая наука, вся ее сложная терминология. Мало что из этого переводится на русский язык и тем более на казахский.

Ну и, конечно, большое внимание всем нам, а не только министерству, необходимо уделять здоровому образу жизни, постоянно проходить скрининги. Вы наверняка видели, сколь активно китайские пенсионеры занимаются дыхательными упражнениями «Цигун». Это и есть культивирование здорового образа жизни в чистом виде. И еще мы должны  популяризировать спорт, отказ от курения и алкоголя. От этого зависит здоровье нации, наш генофонд!

Ақ халаттағы адамдар өткен жолы өз пікірлерімен бөліскен әскери адамдардан да жасырынды болып шықты. Біз жүгінген медицина қызметкерлерінің көпшілігі өз саласының мәселелері туралы жүрттың алдында сөйлеуден бас тартты. Бірақ сонымен қатар олар бұл салада көп нәрсені өзгерткісі келетінін айтты. «Егер мен министр болсам» айдарының мақсаты министрдің жұмысын сынау емес, ол ведомствоның қандай реформаларға мұқтаж екенін мұқият бағалауға бағытталған. Ал дәрігерлерден басқа кім осы мәселеге қызығушылық танытуы тиіс!

Елдос Изатуллаев, Қазақстан нутрициологтар, гастроэнтерологтар және эндоскопистер Қауымдастығының президенті, «Халық денсаулығы – жастан тыс» қоғамдық қорының жетекшісі: «Учаскелік дәрігерлер институтын жаңғырту қажет»

- Денсаулық сақтау саласында жүргізіліп жатқан реформалар бүгінгі күні тығырыққа тірелді. Нақты емдеу мекемесіне контингентті бекіту құқығы «дәрігер-пациент» байланысын орнатуға, халықты сауықтыруға мүмкіндік береді деп болжалған еді. Алайда, тіпті емханаларда жүзеге асырылатын тұрақты мониторинг кезінде профилактикалық көмек көрсетуде, әртүрлі патологияларды ерте анықтауда, созылмалы ауруларды емдеуде елеулі оң өзгерістер жоқ.

Менің ойымша, учаскелік дәрігерлер институтын жаңғырту қажет. Ол үшін жұртты тұрғылықты жері бойынша емханаларға тіркеп, әр шағын учаскеде учаскелік дәрігер-терапевті тағайындау керек. Сондай-ақ учаскелік балалар дәрігері – педиатр болуы тиіс. Айта кететін жай, педиатрия мәселелеріне Денсаулық сақтау министрі Елжан Біртанов көңіл бөліп, дені сау балалар салауатты ұлттың негізі екенін жақсы түсінеді.

Ұлыбритания учаскелік дәрігердің жұмысын дұрыс ұйымдастырудың мысалы бола алады, онда ол өлім-жітім деңгейі төмендеп және қамқорлықтағы адамдардың өмір сүру ұзақтығы ұлғайған жағдайда жалақыға лайықты үстеме қосылады. Учаскелік дәрігер ішкі медицина жөніндегі маман ретінде науқастарды бейінді мамандарға жіберетін диспетчерден барлық қол жетімді құралдармен алған науқас туралы мәліметтің «интеграторына» айналуы қажет. Мұндай жұмыс алгоритмі жоғары білікті дәрігерлерге тән – атап айтқанда учаскелік терапевт дәл осындай болуы тиіс.

Ғылымға көп көңіл бөлу керек. Бүгінде медициналық ғылыми-зерттеу институттарымен бұл сөздің толық мағынасында айналыспайды. Жұмыс ұсақ гранттар бойынша жүргізіледі және осы мекемелердің мақсатты міндеттеріне сәйкес келмейді. Ал егер медициналық ғылым артта қалса, жоғары мамандандырылған медициналық көмек көрсету саласы да артта қалуда. Тек дамыған ЖММК ғана біздің халықтың шетелде медициналық көмек алу қажеттілігін төмендетуге қабілетті.

Жалпы, менің ойымша, Денсаулық сақтау министрлігі медицина саласындағы қоғамдық ұйымдармен тығыз байланыста жұмыс істеуі тиіс. Бүгінгі таңда Қазақстанда түрлі бейіндегі дәрігерлерді біріктіретін бірқатар ассоциациялар құрылды. Олар әдістемелік, насихаттық, профилактикалық және емдеу жұмыстарын жүзеге асырады. Медициналық мекемелерге және науқастарға жақындықтың арқасында олар тұрғындарға сапалы және уақытылы көмек көрсете алады.

Нағима Плохих, «Салауатты Азия» қорының және Қазақстандағы алғашқы балалар хосписінің негізін қалаушы: "Ауылдық медицинаға назар аудару керек»

- Мен, әрине, кадрларды кәсіби даярлау мен оқытуға баса назар аударар едім. Бүгінде отандық денсаулық сақтау жүйесі жоғары, орта және кіші буындарда жоғары білікті мамандарға мұқтаж. Белгілі бір сәтке дейін денсаулық адамның қолында болады, бірақ ол ауырып қалса, жауапкершілік медицина қызметкерлеріне, яғни дәрігерлерден бастап санитарларға дейін жүктеледі. Ал қызмет сапасы медицина қызметкерлерінің біліктілігіне тікелей пропорционалды.  

Медицина кадрларын дұрыс ұйымдастырылған даярлау – денсаулық сақтау жүйесінің табыстылығының кепілі екеніне толық сенімдімін! Ташкенттік клиникалардың бірінде дәрігерлерге пациенттерді жүргізуге көмектескен медициналық жоғары оқу орнының студенттері олармен орыс және ағылшын тілдерінде еркін қарым-қатынас жасайтынын байқадым, сонымен қатар олар ана тілін де жетік меңгерген. Өкінішке орай, маған келіп жатқан студенттеріміз тек бір тілде – орыс немесе қазақ тілінде сөйлейді... Ал мұндай дәрігер халықаралық конференцияға бара алама, медициналық ғылыми әдебиетті оқып, халықаралық тәжірибені қабылдай алады ма? Жоқ, әрине! Оған науқасты шетелдік клиникаға жіберіп, жауапкершіліктен құтылғаны әлде қайда оңайға түседі.

Біздің денсаулық сақтау саласының ең үздік бөлігі бүгінде ескі медициналық мектептен өткен дәрігерлердің мойынына жүктелген. Әрине, әрбір пациент жеткілікті білімі мен тәжірибесі бар дәрігерлердің қабылдауына баруға тырысады. Бұл біздің медицинаның сапасы мамандарды даярлау сапасына тікелей байланысты, сондықтан мен осы бағытта реформалар жүргізер едім.

Қандай дейсізбе? Ең алдымен, менің ойымша, медициналық жоғары оқу орындары кемінде үш тілді білетін үздік талапкерлер үшін ғана қол жеткізімді болуы қажет. Олардың әрқайсысы оқуға түсу кезінде басты емтиханнан өтіп, шын мәнінде дәрігер болғысы келетінін дәлелдеуге тиіс. Мұндай студенттер аз бола берсін, бірақ олар нағыз дәрігер болып шығады, яғни оларға пациенттер батыл жүгінеді.

Мен жүргізетін екінші реформа – барлық бағдарламаларды мұқият тексеру. Олардың арасында көбі қажетсіз немесе бір-бірін қайталайтынына сенімдімін. Ал мұндай бағдарламаларға әлі де қомақты қаражат бөлінуде. Бақыланбайтын мемлекеттік қаржыландыруды тоқтату керек. Бір ғана, бірақ шын мәнінде тиімді мемлекеттік бағдарламаны қалдыруға болады. Бұл жеткілікті! Денсаулық сақтау саласы – ең көп реформалар, қайта құрулар жүргізілетін жалғыз сала. Олар дәрігердің көп уақытын алады.

Осылайша босатылған қаржы ресурстарын ауылдық денсаулық сақтауға бағыттауға болады. Ол жерде айтарлықтай проблемалар бар. Барлық ауыр және емделмейтін пациенттер алыс аймақтардан, облыстардан шыққан. Сондықтан үшінші менің назар аударатыным – ауылдық медицина (ауруханалар, перзентханалар, балалар клиникалары, ауыр науқастарды оңалту). Оны сапалы және халық үшін қолжетімді ету керек. Бұл үшін не қажет? Бірінші кезекте, жас дәрігерлер мен медбикелерді қолдау жөніндегі әлеуметтік бағдарламалар, сондай-ақ лайықты жалақы керек. Сонда ауыл қаланы жүктемейді, ал емделмейтін аурулары бар пациенттер азаяды.

Асия Алдажарова, Алматы қаласының №4 емханасының терапевт-дәрігері: «Медицина қызметкерлерінің еңбек жағдайларын жақсарту қажет»

- Бүгін елімізде көптеген реформалар жүзеге асырылуда. Қазіргі заманауи денсаулық сақтау жүйесінің негізгі секторларының бірі ретінде амбулаториялық көмекті дамытуға баса назар аударылады. Алайда, кадрлар мәселесі әлі де шешілмеді. Емханаларда бейінді мамандардың қабылдауына күнделікті ұзақ кезектер, сондықтан көптеген пациенттер ақылы қызметтерге келіседі. Иә, бұл жерде кәсіби мамандар тұрмақ, тіпті учаскелік дәрігерлер де жетіспейді. Олар екі және одан да көп учаскелерге қызмет көрсетуге мәжбүр болады...

Осындай үлкен жүктемеге қарамастан, біз өте төмен жалақы аламыз.

Оның үстіне себептерін түсіндірместен бізді жиі премиялардан және ЖНЫК-дан (жандық нормативтің ынталандырушы құрауышы – ескерт. ред.) айырады. Сондықтан, егер мен министр болсам, бірінші кезекте медицина қызметкерлері лайықты өмір сүруі үшін, дұрыс тамақтанып, спорт секцияларына қатысуы үшін олардың жалақысын өсіру жөніндегі мәселені көтерер едім. Біз халық арасында салауатты өмір салтын насихаттауға шақыруға тиіспіз, бірақ біздің өзіміз үшін ол, өкінішке орай, қол жетпес арман болып қала береді…

Осыдан менің екінші ұсыным туындайды – медицина қызметкерлерінің еңбек жағдайын жақсарту. Өйткені бізде ыстық тамақ тұрмақ, тіпті нәр тататын қарапайым буфет те жоқ. Осы орайда әріптестерім түскі үзілістерін тікелей кабинеттерінде өткізуге мәжбүр болады, алайда ол санитарлық нормаларға қайшы келеді.  

Қазір 21-ші ғасыр, ол жоғары технологиялар ғасыры деп аталады, ал біз әлі күнге дейін ескірген жабдықтармен жұмыс істеуге мәжбүрміз. Бұл не сұмдық – бүкіл емхана бойынша жалғыз ғана ЭКГ аппараты бар. Маммограф мүлдем жұмыс істемейді – сондықтан әйелдерді скринингтен өту үшін басқа клиникаларға жіберуге тура келеді. Жиһаз да ескірген. Кейде тіпті рецепттер мен талдауларға арналған қүжаттарды басып шығару үшін қағаз жетіспейді.

Үшіншісі – жас мамандардың қолдауына назар аударар едім. Тәжірибе (немесе дәстүр) білікті дәрігерлердің (жұмыс өтілі мен тәжірибесі бар) жаңадан бастағандарға менсінбей қарайды. Оқытып, көмек көрсетіп және білім алмасудың орнына оларды кез келген бұзушылықтары үшін қорқытып, кінәлап, жазалауға тырысады. Содан кейін жас дәрігерлердің кәсіпқойлығының жетіспеушілігіне таң қаламыз... Менің ойымша, бұл мәселеге ерекше көңіл бөлінуі керек.

Менің ойымша егер біздің клиникаларда дәрігерлердің жұмыс жағдайлары жақсартылып, жалақылары лайықты өмір сүру үшін жеткілікті болса, жалпы елдегі медицинаның сапасы бірнеше есе өсер еді, ал медициналық мамандық қоғамдастықта беделге иеленеді және оларға тиісті қатынас болады.

Мен денсаулық сақтау жүйесіндегі жаһандық сыбайлас жемқорлық мәселесін көтеруді қалаймын, оның құрбандары – науқастар ғана емес, денсаулық сақтау қызметкерлері де одан зардап шегеді. Әдетте, мұндай жағдайлар өте сирек медициналық мекемелердің шегінен тыс шығады. Мысалдар керек пе? Мінекиіңіз. Біздің клиникада басқару терапевтік бөлімшесінің жанындағы бұрынғы басшылығы қызметкерлерден (дәрігерлер, медбикелер, санитарлар) ақша жинаумен ашық айналысқан. Емхана қорына «айлық жарналар» сомасы 10-мыңнан 40 мың теңгеге дейін болды. Бұл заңсыздық шағымдар бас дәрігерге жеткенге дейін жалғаса берген, содан кейін бөлім меңгерушісі қызметінен босатылды.

Ең қызығы, біз шағымданған құқық қорғау органдары бұл оқиғаға мүлдем назар аудармады! Яғни, ашық сыбайлас жемқорлықпен айналысқан лауазымдылар жазасыз қалып, денсаулық сақтау жүйесінде алаңсыз жұмыс істей береді. Тиісті құрылымдар тек «үлкен балықтарды» ауламай, мұндай фактілерге де назар аударатын уақыт келді...

Жәнібек Айғазин, Қолданбалы экономиканы зерттеулер орталығының директоры: «Ғылымға аса ұлкен көңіл бөлу керек»

- 27 жыл бойы біз дұрыс жоспарларды құрып, өзімізге қажет мақсатты көрсеткіштерді қоюды үйрендік. Бірақ мәселе олардың іске асыру сапасында. Әдетте, бұған әрдайым бөгет жасайтын төмен деңгейдегі орындаушылық тәртіп, бюрократия, сыбайлас жемқорлық және т.б.

Денсаулық сақтау министрлігіне және оның қазіргі реформаларына келсек, дұрыс бағыттар таңдалды деп есептеймін. Мысалға, ақаулардың салдарынан кейінге қалдырылған медициналық сақтандыруды алайық. Барлық табысты елдерде ол ұзақ уақыттан бері жұмыс істеуде. Ұлыбританияда денсаулық сақтауға жұмсалатын шығындардың бір бөлігін мемлекет қаржыландырады, ал қалғандарын халық төлейді, ол қарапайым азаматтарға қымбат тұратын операцияларға қол жеткізуге мүмкіндік береді. АҚШ-та да осындай медициналық сақтандыру бар, онда мұқтаж адамдарға медициналық көмек көрсетуге арналған Medicaid мемлекеттік бағдарламасы жұмыс істейді.

Мемлекеттің барлық шығындарды толығымен өзіне алатын мұмкіндігі жоқ, өйткені Қазақстанның бюджетіне жүктеме барған сайын өсуде, оның ішінде әсіресе демографиялық үрдістердің (1,3-1,5% жылдық өсу қарқыны) нәтижесінде артып отыр. 8-10 жыл бұрын мұнай сатқан кезде бізде пайда болған шикізаттық кірістер бұдан былай болмайды. Мысалы қазірдің өзінде Астанада салынған алты ультра-заманауи емхана қаржыландыру мәселесіне тап болды – бюджет тіпті жабдықтар амортизациясын өтеуге жеткіліксіз.

Сондықтан қазір жеке инвестицияларды тарту өте маңызды. Сонымен қатар, жеке капитал нарығы неғұрлым көп болса, соғұрлым салауатты бәсекелестік дамып, яғни медициналық қызметтер сапасы жақсы болады. Бірақ әзірше шығындардың ең көп бөлігін мемлекет қаржыландырады, демек Денсаулық сақтау министрлігінің денсаулық сақтау жүйесіне әсері өте күшті. Ол қазір қолмен басқару режимінде тұр. Ал біз қалыпты сау нарықтың қалыптасуына тырысуымыз керек. Ең дұрысы, әрине, жұртшылық тәуекелдерді, оның ішінде қаржылық көрсеткіштерді бөлісуі керек. Дегенмен, тұрақты экономикалық дағдарыс жағдайында бұл мүмкін емес...

Министрліктің тағы бір елеулі бастамасы – денсаулық сақтау жүйесінің цифрландыру, оның шеңберінде барлық пациенттер үшін электрондық дерекқор жасалады. Басқаша айтқанда, еліміздің кез келген аймағында, кез келген емханада әрбір адам туралы толық ақпарат алу қол жетімді болады (оның дүниеге келген кезі, немен ауырғаны т.б. диагностикадан өткен уақыты, емделуі). Сонымен қатар, ведомство денсаулық сақтау ұйымдарының барлық ішкі ақпараттық жүйелерін біріктіру бойынша жұмыстар жүргізіп жатыр. Мән-жайларға орай, әрбір емхананың өзіндік ақпараттық жүйесі бар, бірақ мәселе оларды барлық түрлі платформаларда жобаланып, жерсіндірілген, яғни бірыңғай интеграторы жоқ. Сондай-ақ, министрлік белсенді күш-жігерін денсаулық сақтаудың басты бағыты – Бастапқы медициналық-санитарлық көмекті (БМСК) дамытуға жұмсағанын атап өткен жөн.

Секторды реформалау туралы әңгіме болғанда, әрине, бірінші біз қол жеткізуге тырысатын нәрсе – адамдар емханаға қорықпай келу үшін медициналық қызметтердің сапасын жақсарту керек. Бұл үшін медициналық білім берудің сапасын арттырып, оның ішінде заманауи технологиялар арқылы жақсартуымыз қажет. Өкінішке орай, қаржыландырудың жетіспегендігі денсаулық сақтау саласының мамандарын даярлау сапасына және олардың лауазымдық жалақы мөлшеріне әсер етеді. Иә, дәрігер мамандығы – бұл жанкүйерлік кәсіп, бірақ ол тиісті кірістер әкелмесе, әлеуетті ашу өте қиын.

Ғылымға көп көңіл бөлінуі керек. Қазақстанда осы күнге дейін Elsevier баспа корпорациясының Scopus деректер базасына енгізіліп, жарияланымдардың ғылыми сілтемесін қадағалайтын бейіндік басылым болған жоқ. Мен Thomson-Reuters-тің одан да қуатты базасы туралы айтпаймын, оған жоғары деңгейдегі журналдар кіреді. Оның үстіне, ғылым қазіргі заманғы стандарттарға сәйкес әзірленуі тиіс, ол барлық алдыңғы қатарлы ғылым, барлық күрделі терминологиясы бүгінгі күні негізделген ағылшын тілін міндетті түрде білуді көздейді. Олардың орыс тіліне, әсіресе қазақ тіліне аударылатыны аз.

Және, әрине, министрлікке ғана емес, барлығымызға салауатты өмір салтын насихаттауға көп көңіл бөлу керек, үнемі скринингтерден өту қажет. Қытайлық зейнеткерлер «Цигун» тыныс алу жаттығуларымен қаншалықты белсене айналысатынын көрген боларсыз. Бұл салауатты өмір салтын дамыту болып табылады. Сондай-ақ біз спортты насихаттауымыз керек, шылым шегуден және алкогольден бас тартуымыз керек. Ұлт денсаулығы мен гендік қорымыз осыған байланысты!

Комментарии